Καταστροφή Ζάτουνας - Απρίλιος 1779

Η Ζάτουνα ήταν μια από τις πιο οικονομικά αναπτυγμένες κωμοπόλεις της επαρχίας μας κατά τήν περίοδο του ΙΗ' αιώνα. Η ορεινή μας τότε επαρχία, εκτός από τα σιτάρια της Ηραίας, παράγει ακόμη μαλλιά, μετάξια, πρινικόκκι, βελανίδια, αλλά και δέρματα, για τα οποία ήταν και πιο γνωστή η Ζάτουνα. Βέβαια όλα αυτά τα προϊόντα είναι εξαγώγιμα.
Αν και η επαρχία μας είναι ορεινή και μακριά από τη θάλασσα, όχι μόνο προσέλκυσε έμπόρους, αλλά και οι ίδιοι οι κάτοικοί της συμμετείχαν ενεργά στο τότε εξαγωγικό εμπόριο. Αυτή η επαφή των κατοίκων με το εξαγωγικό εμπόριο είχε σαν αποτέλεσμα την πρώτη μετακίνηση αριθμού σημαντικών οικογενειών.

Για τη Γορτυνία δύο είναι οι πιο σημαντικοί εκπρόσωποι έστω αυτής της περιορισμένης πρώτης μετανάστευσης. Είναι ο Ζατουνίτης Ιωάννης Παπαδόπουλος και ο Ζυγοβιστινός Παναγιώτης Ζάρκος και οι δυο τους σημαντικοί έμποροι στην Καλαμάτα, στο δεύτερο μισό του l8ου αιώνα. 'Ετσι μέσα από το εμπόριο άρχισε και η πρώτη μετανάστευση των Ζατουνιτών, για να φουντώσει μετά τα Ορλωφικά, στη μεγάλη αυτή επαναστατική εξέγερση, όπου και η Ζάτουνα έδωσε το παρών της με το «άξιο τέκνο» της τον Παϊσιο Επίσκοπο Καρυουπόλεως, ο οποίος μετά άλλων παρακινούσε και στρατολογούσε το λαό. Μαζί και οι αδελφοί Παπαδόπουλοι. Η άφιξη των επιδρομέων Αλβανών, με τα άγρια και θηριώδη ένστικτα στο Μοριά, είχε φοβερά και ολέθρια αποτελέσματα για τα χωριά της επαρχίας μας. Οι Αλβανοί τον Απρίλιο του 1779 έκαψαν την Ζατουνα, έσφαξαν και εβασάνισαν κατοίκους και αρκετούς επούλησαν για δούλους!!! Στον κώδικα του Μ. Σπηλαίου διαβάζουμε για την επιδρομή των Αλβανών1:

«Οι Αρβανίτες ήλθαν όχι ως άνθρωποι αλλά ωσάν θηρία ή σαν μια φωτιά και ωσάν ποταμός και την αιματοχυσίαν οπού έκαμαν εις τους ευρεθέντας ταλαιπώρους χριστιανούς του Μορέος και τες σκλαβίες νόος ανθρώπινος αδυνατεί να τους λογαριάσει, οπού και ολον τον Μορέαν τον έγδυσαν εξ ολοκλήρουσι».

Οποιαδήποτε περιγραφή των παθών των κατοίκων προκαλεί φρίκη. Η ανθρώπινη ζωή δεν είχε τότε καμία αξία. Πολλές οικογένειες της Ζάτουνας τότε διελύθησαν, γιατί οι κάτοικοι μεταφέροντο στα διάφορα λιμάνια για να καταλήξουν στα ανθρωποπάζαρα της Ανατολής.

«Η Ζάτουνα, ως καε η περί αυτήν χώρα, ήτο πυκνώς κατωκημένη, και αρκούντως ευημερούσα κωμόπολις. Αλλά οι Αλβανοί αφού εφόνευσαν όσους ηδυνήθησαν, επώλησαν τους αιχμαλωτισθέντες εν Δημητσάνη και Ζατούνη εις τους πειρατάς της Βαρβαρίας, οίτινες έδραμον εις τον κόλπον της Κυπαρισσίας, ίνα μετέσχωσι των λαφύρων. Οικογένειαι τινες, καταφυγούσαι εις τα όρη, μόλις διεσώθηκαν...».

'Ετσι οι Αλβανοί, βρίσκοντας το χωριό έρημο, λογω του ότι οι κάτοικοι πήγαν για να σωθούν στις σπηλιές του Λούσιου ή στα γειτονικά βουνά, από τη μια μεριά το λεηλάτησαν και από την άλλη το έκαψαν... Πολλές φορές στα διάφορα σημεία που εκρύβοντο έδιναν μάχες με τους Αλβανούς, οι οποίοι τους πολιορκούσαν. Χαρακτηριστικό το επεισόδιο στη Μονή του Προδρόμου στις 16 Απριλίου 1779, που σώθηκαν δεκάδες χριστιανοί, από θαύμα3. Πολλές φορές αναγκάζοντο να αφήνουν πίσω τα παιδιά τους - τα μωρά - για να μη προδοθούν απο τα κλάματά τους. Αναφέρεται τέτοιο.....παράδειγμα όπου δύο Ζατουνίτισσες μάνες εγκατέλειψαν τα μωρά τους, τα οποία τα βρήκαν σώα μετά την επιστροφή τους. Το ένα μωρό ήταν ο Αγγελής Πετρόπουλος και το άλλο ο Αποστόλης Σωτηρόπουλος, που τον είχε αφήσει η μάνα του πάνω σ' ένα θάμνο.

Καθημερινό το μαρτύριο του τρόμου και της αγωνίας για όσους σώθηκαν. Η απροθυμία των ανθρώπων να καλλιεργήσουν γη, η έλλειψη καρπών, (τα πάντα είχαν καεί...) ανάγκασε αρκετούς κατοίκους της επαρχίας μας να φύγουν από αυτήν, μεταναστεύοντες. Ανάμεσά τους και δεκάδες Ζατουνίτες. Χαρακτηριστικό μπορούμε να πούμε παράδειγμα οι εύποροι άλλοτε αδελφοί Παπαδόπουλοι, οι οποίοι άφησαν τον Γιαννιώτη έμπορο Ευθύμίο Μανούσο σαν πληρεξούσιο4 τους για να πουλήσει το ιδιόκτητο χωριό τους Μάρκου, γιατί οι ίδιοι εκπατρίσθηκαν...

'Αλλοι Ζατουνίτες πήγαν στα νησιά, άλλοι δε στη Μ. Ασία. Εκεί στη Μ. Ασία βρήκαν προστάτη τον Καρά Οσμάν Ογλού, μεγάλογαιοκτήμονα, ένα είδος ηγεμόνα της Μ. Ασίας; που κατείχε την περιοχή της Περγάμου. Ανάμεσά τους, Δημητσανίτες με έντονη παρουσία καθώς και Στεμνιτσιώτες με οργανωμένη παροικία από εμπόρους και τεχνίτες.

Τους Ζατουνίτες που εγκαταστάθηκαν στη Μ. Ασία, τους συναντάμε αργότερα, τους ίδιους και τους απογόνους τους, να συνδράμουν οικονομικά ή και προσωπικά με την επιστροφή τους τον μεγάλο ξεσηκωμd του 1821. 'Οπως οι: Γιωτόπουλος Γεώργιος - Βενετσιανόπουλος Γεώργιος (αρκετά ιστορικά έγγραφα το μαρτυρούν) κ.άλλοι.

Με την πάροδο όμως των χρόνων η Ζάτουνα άρχισε και πάλι να μεγαλώνει, αφού ήδη ο φόβος των Αλβανών είχε περάσει κι είχαν κάνει την εμφάνισή τους πια οι κλέφτες. Ο πιό "γνωστός" κλέφτης της περιοχής μας ήταν ο Θανασάς.


Σημειώσεις

1. Τ. Α. ΓΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ: Τα Ορλωφικά - Μνημοσύνη, παράρτημα 1, σελ. 140.
2. ΓΙΑΝΤ. Μ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ: Οι 'Ελληνες, 1903, σελ. 360.
3. Τ. Α. ΓΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ: Τα Ορλωφικά,'σε- λίς 141.
4. Τ. Α. ΓΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ: Μονή Φιλοσόφου, 1960, σελίς 141.

Πηγή