Θανασάς Ραφτιώτης

Στα προεπαναστατικά χρόνια βρέθηκαν λεοντόκαρδοι που τόλ­μησαν να σηκώσουν το ανάστημά τους και να ταράξουν τα νερά της τυραννίας. Δεν άντεξαν την αδικία και δεν έσκυψαν το κεφάλι τους στον κατακτητή. Αυτοί ήσαν οι πρόδρομοι του ξεσηκωμού και με τις ανταρσία; τους κυοφορούσαν τη φλόγα της ρωμιοσύνης, την αυγή του Εθνικού συναγερμού.
Ήσαν αυτοί που με την αντρειοσύνη τους δίνανε ελπίδες για το ξύπνημα του Γένους. Αλλά κανένας μετά την Επανάσταση δεν εφρόντισε να περισώσει το πλούσιο υλικό της πριν από την επανάστασιν εποχής.

Γιατί οι περισσότεροι ιστορικοί μας δεν θέλησαν να ασχοληθούν με τους «παληοκλέφτες» της εποχής εκείνη; και ελάχιστα ονόματα έφτασαν ως τα τελευταία χρόνια για να απαθανατισθούν. Αλλά και άλλοι άγνωστοι, που δεν έφτανε το μελάνι της ιστορία; να τους καταχωρήσει στη μνήμη μας. Αυτοί οι ανώνυμοι ήρωες.; ξέφυγαν από το μύθο αλλά πρόσφεραν το αίμα του; στο δένδρο της λευτεριάς. Δεν βρίσκονται στα χαρτιά. Χώροι; του; Είναι η ψυχή και η καρδιά των Ελλήνων. Ευτυχώς που η λαϊκή μούσα, τα αθάνατα δημοτικά τραγούδια διέσωσαν μερικές αδούλωτες.; μορφές και δεν έσβησαν ολότελα τα ονόματά τους από την αγνοημένη Γορτυνιακή Κλεφτουριά. Κάθε μέρος κι ένας αγώνας κάθε αγωνιστής και ένας ήρωας.

Ένας από τους αδούλωτους κλέφτες; της Γορτυνιακή ; Κλεφτουριά; ήταν ο καπετάν Θανασάς Ραφτιώτης, από του Ράφτη της Ηραίας. "Ήταν ένας από τους σημαντικότερους κλεφτοκαπετανέους του Καζά της Καρύταινας" κατά τον αείμνηστο ιστοριοδίφη Θάνο Βαγενά. «Παροιμιώδης; δια την δύναμιν των βραχιόνων του», 'Έδρασε κατά την περίοδο 1770 - 1790, τότε που στην Λιοδώρα κυριαρχούσε σαν καπόμπασης ο θρυλικός Κόλιας Πλαπούτας από το Παλούμπα. Άλλωστε κάποια συγγένεια είχε με τους Πλαπουταίους ο καπετάν Θανασάς και η οικογένειά. του έμενε στου Τουρκόρραφτη Γορτυνίας.

Πέντε αλώνια ο Δημος

Φαίνεται ότι σ' αυτή την περιοχή, όπως και στα πέντε αλώνια της Αράχωβας ελημέριαζε ο κλέφτης Δήμος από τους Αράπηδες, όπως αποθανάτισε τον καημό του το Δημοτικό τραγούδι

Μαράθηκαν τα δέντρα κι ούλα τα κλαριά
Μαράθηκε κι ο Δήμος από τα κλάματα
Βγαίνει στα πέντ αλώνια κι αγνάντιο στο χωριό
Βλέπει φωτιά στο σπίτι, φωτιά στα πράματα
Κι ο Δήμος εμαράθη και κάθεται και κλαίει…

Έκαψαν οι Τούρκοι το σπίτι, τη στάνη και την οικογένεια του ανυ­πόταχτου κλέφτη. «Άλλ' ευρύτερον το σημείον τούτο της Λιοδώρας, περί την Αράχωβαν και Παλούμπαν μάλιστα, φαίνεται ότι ήτο κέντρον αρματολικών συγκεντρώσεων και δη ορμητήριον του Ραφταίου κλέφτου Θανασά αφ ' ενός και των γνωστών τρομερών κλεφτών Λιάκου, Παλουμπιώτη και Γιαννιά αφ ' ετέρου, περί της ηρωικής δράσεως των οποίων ζωηράν εισέτι διατηρεί την ανάμνησιν ο Γορτυνιακός λαός ψάλλων υπερήφανος τα εις τας συναντήσεως τούτων μετά των τουρκικών αποσπασμάτων εν Γορτυνία και Αρκαδία (= Τριφυλία) αναφερόμενα άσματα όπως; γράφει ο ιστορικός Τ. Γριτσόπουλος (Γορτ. Ημέρ. Γ)

Η ατίμωση της αδερφής

Μάλιστα η Τουρκιά τους κυνηγά. Έτσι και τον καπετάν Θανασά δεν τον άφησε ήσυχο. Ένας τούρκος Αγάς Λαγκαδινός, Χαμιτάγιας Τσιντόγλης λεγόμενος, είχε τιμάρι το χωριό Τουρκόρραφτη εις την Λιοδώραν. Ο Αγάς θέλησε να πάρει με τη βία την πανέμορφη αδελφή του Θανασά, για το ιδιαίτερο χαρέμι του. Εβίασε την αδελφή του και ο Θανασάς τον φόνευσε. Καιρο­φυλάκτησε κοντά στο Αραχωβίτικο ρέμα κι έπιασε και σκότωσε

τον Αγά. Από τότε βγήκε κλέφτης στα βουνά. Έφυγε από τα Γορτυνιακά λημέρια και τράβηξε πέρα στα Κοντοβούνια της Ολυμπίας. Όταν όμως γύριζε από τα Κοντοβούνια, εδώ στο Αραχωβίτικο ρέμα είχε το ορμητήριό του. Εκεί στα Σμεντοίχια που ξεχωρίζουν δύο τάμπιες, απόρθητες βίγλες από πέτρα σκαλιστή, ενετική τοιχοδομή. Η τάμπια των Κοκοραίων (Κοκοραίικη Κούλια) και η τάμπια των Ραφταίων (δύο ραφταίικες Κούλιες). Αυτοί οι βράχοι μιλάνε, έχουν τη δική τους ιστορία από την Γορτυνιακή Κλεφτουριά, εκεί είχαν τα ορμητήρια τους και άλλοι ατρόμητοι κλέφτες της περιοχής, που δόξασαν την πατρίδα αλλά έμειναν και αμνημόνευτοι από αδιαφορία και αμεριμνησία των απογόνων τους. Συνετέλεσαν στο ν' αγνοηθούν οι ήρωες και να στηθούν ανδριάντες σε άλλους με πολύ λιγότερες ή ανύπαρκτες προς το έθνος προσφορές.

Η πρόσκληση του Κόλια

Από τα Κοντοβούνια ο καπετάν Θανασάς «πολλάκις έκαμνεν επιδρομάς τιμωρών τους Τούρκους που κατεπίεζον τους 'Ελληνας», Όταν όμως εκυνηγιόταν από τους Τούρκους. έσμιξε με τους Λαλαίους Χάτζο και Κονταχμέτη, φανατικούς διώχτες του θείου του, κι αυτό εξόργισε τον περήφανο Καπόμπαση. Τον κάλεσε πολλές φορές ν' ανταμωθούν και να μιλήσουν. Το επεισόδιο έχει διασώσει ο λαός μέσα από τους στίχους του δημοτικού τραγουδιού αφιερωμένο στον καπετάν Θανασά:

Ο Θανασάς εκίνησε από τα Κοντοβούνια
και πάει στο Τουρκόραφτη, τη δόλια του πατρίδα.
Στου Ίσαρι ξεπέζεψε, μέσ’ στου παπά το σπίτι.
- «Καλησπερούδια σου, παπά» - «Καλώς τον το Θανάση».
- «Που ήσουν, Θανάση, π' έλειπες, εδώ και τόσα χρόνια;»
- «Ήμουνα κλέφτης στα βουνά, ψηλά στα Κορφοβοούνια».
Στου Μάτεσι ξημέρωσε στου Μπάσδελη το σπίτι.
- «Καλησπερούδια, Μπάσδελη...
- «Καλώς τον το Θανάση».
- «Που πάς, Θανάση, δε μου λες, μ 'αυτόν του
Τουρκοράπη; »
- «Πάω να ιδώ τη μάνα μου, τι πόνεσα για δαύτη».
- « Παράγγειλε και ο μπάρμπας μου, ο Κόλιας ο Πλαπούτας,
ότι έχει λόγο να μου ειπή, θέλει να μ 'ανταμώση».
- Θανάση, θα σε πιάσoυνε ευτούνοι οι Παλουμπαίοι».
- Τι 'ναι που μου λες, ρε Μπάσδελη, και τι μου κουβεντιάζεις;
Ο Θανασάς δεν πιάνεται , στα χέρια δεν κρατιέται».

(Η παραλλαγή που ακολουθεί τραγουδιέται από τους γέροντες του Ράφτη)

Ο ρε ο ήλιος εβασίλεψε και και το φεγγάρι εβγήκε κι ο Θανασάς εκίνησε από τα Κοντοβούνια
και πάει για το Ράφτη τη δόλια του πατρίδα.
Στου Ίσαρι ξεμπέρδεψε μεσ 'του παπά το σπίτι.
- Καλησπερούδια σου παπά» -Καλώς τον το Θαναση.
Θανάση, nούθεν έρχεσαι και πούθε πηγαίνεις;
- «Aπό τα Κοντοβούνια έρχομαι, πάω για το χωρίο μου πάω να δω την μάνα μου, να δω την αδερφή μου ... ».
- «Θανάση σε φίλου σπίτι μην εμπείς, μη δε σε συγγενή Οι φίλοι φίδια γίνονται και θε να σε σκοτώσoυν ... ».
- «Ο Θανασάς δεν πιάνετε στα χέρια δεν κρατιέται ... ».

Στο 'Ισαρι και στο Μάτεσι είχαν μάθει τις άσχημες διαθέσεις του οργισμένου Κόλια για τον ανιψιό του. Ήξεραν τι τον περίμενε και τον ειδοποίησαν. Αλλά αυτός στηριζόταν στην λεβεντιά του, δεν ήξερε ακόμη από τις δολοπλοκίες του μπάρμπα του. Δεν ήξερε ότι ο Κόλιας έκοβε τα στάχυα που υπερτερούν από τα άλλα, κατά τη συμβουλή που έδωσε ο τύραννος της Μιλήτου στον συνάδελφο του της Κορίνθου Περίανδρον. Έτσι κανένα στάχυ δεν υπερτερούσε στην Ηραία. Ο καπετάν Κωνσταντής Τσάκαλης το πήρε χαμπάρι κι επήγε με τον Κολοκοτρώνη, κάτι άλλοι την έπαθαν όπως την έπαθε και ο καπετάν Θανασάς με την λεβεντιά του. Κω μια και μιλάνε για τον Μάτεσι, εκεί ξεφύτρωσε ο ξακουστός αδούλωτος κλέφτης ο Αγριόγιαννος, που πήδαγε τον Αλφειό από όχθη σε όχθη και ήταν φίλος του Κολοκοτρώνη.

Ο Τρακοσαβοιάρης

Ο καπετάν Θανασάς εξιστορείται σαν περίφημο παλικάρι κι απρόσητο και σαν τέτοιο υμνήθηκε από την λαϊκή μούσα. Αλλά η παρουσία του σ' αυτά δεν διαφαίνεται κανένα σοβαρό ανδραγάθημα, όπως στο επόμενο δημοτικό τραγούδι:

Ποιος είναι εκείνος πάρχεται στον κάμπο καβαλάρης
Τάχα μην είναι ο Θανασάς ο Τρακοσαβοιάρης,
Πούχε τα δώδεκ άλογα, τα τέσσερα κοπέλια,
Κι όσα χανάκια κι αν περνάει χανιάτικα δε δίνει;
Μα πήγε ξεπέζεψε στου Μπαρμπαλιά το χάνι.
«Ώρα καλή σου, Μπαρμπαλιά, ούλα να στα πληρώσω!»
Θανάση, πώς μας άργησες, τόσον καιρό πού λείπεις;»
-«Γω, Μπαρμπαλιά κι αν άργησα είχα δουλειά δική μου»
-«Θανάση, τα χανιάτικα δεν τά χεις πληρωμένα,
τις πέντε οκάδες την ταή, τις έξι το κριθάρι».
-«Μετά χαράς σου, Μπαρμπαλιά, ούλα να στα πληρώσω!»
Και την κουμπούρα τράβηξε, το Μπαρμπαλιά σκοτώνει.


Πιθανόν αυτό το δημοτικό να έχει ανακατευτεί με παραλλαγή άλλων τραγουδιών, όπως αυτό που συμπληρώνεται:


- Γειά σου, χαρά σου, μπάρμπα μου!
- Καλώς τον το Θανάση!
Θανάση, τα χανιάτικα δεν τάχεις πληρωμένα!
- Στο νταβιλά ‘ναι τ’άλογα κι όποιο σ’αρέσει πάρε!
Στο νταβιλά που πήγαινε, στην πόρτα όπου μπαίνει,
μια κουμπουριά του έδωσε, τον πήρε στο κεφάλι,
το στόμα του αίμα γιόμισε κι η μύτη του φαρμάκι
κι η γλώσσα αηδονολάλαε ώσαν το χελιδόνι:
- Δεν έλπιζα, βρε ανηψιέ, να μου το κάνης τούτο!...

Η παγίδα του Κόλια

Όσον αφορά την διαµάχη του Κόλια Πλαπούτα με τον ανιψιό Θανασά, ο Κων. Δεληγιάννης γράφει σχετικά: «Ο Θανασάς υπήγε και ηνώθη µεθ' ενός άλλου αρχιληστή Κονταχµέτη Λαλιώτη και ελήστευον δύο περίπου έτη. Αλλ' υποπτεύσας αυτόν επι­βουλήν ανεχώρησε µετά εξ άλλων συντρόφων του χριστιανών και περιφέρετο µυστικώς εις την επαρχίαν της Καρύταινης. Ειδοποιηθείσα τούτο η τουρκική εξουσία, διέταξε Κολιαν, ως Καπόµπασην, να τον καταδιώξη. Ο Κόλιας, έχων το πάθος κατ’ αυ­τού, και τοι συγγενής του ων, τον ηπάτησε, λέξας είς αυτόν ότι να ησυχάση, καθότι αυτός ενήργησε, δήθεν να του δοθεί ράι (αµνηστεία), να τον διορίσουν και αυτόν κάπου και έλθει µόνος του µίαν νύκτα εις τον πύργον του Παλούµπα να ανταµώσουν, να συµφωνήσουν δήθεν και να δώσουν τέλος της υποθέσεως.

Αυτός, δε (ως ανεψιός του.) εµπιστευθείς την συγγένειαν, υπήγε και, αφήσας τους συντρόφους του. εισήλθε μόνος εις τον πύργον ανύποπτος. Αλλ' ο Κόλιας, έχων κρυµµένους και τρεις ιδι­κούς του, χωρίς να γνωρίζει άλλος την επιβουλην, του έπεσαν αίφνης επάνω να τον δέσουν, αλλ' αντέστη ανδρείως και µετά µιας ώρας πάλην µόλις τον κατεδάµασαν, του έδεσαν τας χείρας, του έβαλαν τα σίδερα εις τους πόδας και την επιούσαν τον απήγαγον εις Ζάτουναν, όπου τότε ο Βοεβόδας ήταν Σείντ αγάς Λαλιώτης, ο οποίος αµέσως τον επαλούκωσε, 1792.

Αυτός είχε φίλον τον Λαλιώτην Τούρκον Χάτζιον Φιδάν λεγόµενον, και οι σύντροφοί του, διασωθέντες, κατέφυγον προς αυτόν εξαιτούµενοι εκδίκησιν,

Παραλαβών συν αυτούς και 20 Τούρκους µεθ' ηµέρας πολλάς επήγε δια νυκτός εις του Παλούµπα δια να φονεύση τον Κόλιαν και, µη ευρών αυτόν εκεί δια να εκδικηθή επυρπόλησε την πενιχράν εκείνην χαµόγαιον οικίαν του, ήτις µόλις τριακοσίων γροσίων αξίας ήτον. 'Ηρπασε ληστρικώς και έως 100 πρόβατα των κατοίκων και ανεχώρησε.

Τούτο µαθών ο πατήρ µου ελυπήθη πολύ, καθότι αγαπούσε τον Κόλια, και αµέσως εδιώρισε και ανοικοδόµησαν την οικίαν εκεί­νην. Πενταπλασίως καλλιτέραν δι' ιδίων του εξόδων».

Με μαρτυρικό θάνατο

Ο ιστορικός Τάκης Κανδηλώρος τα γράφει διαφορετικά:

«Αμείλικτος επίσης εχθρός (του Κόλια) ήτο και ο εκ Ράυτη Θανασάς, ο γνωστός κλέφτης, όστις ποτέ έκαυσε την οικίαν του Κόλια καίτοι συγγενής αυτού. Αλλ’ ο Κόλιας εζήτησε την συνδρομήν του Βοεβόδα της Καρύταινας και πολιορκήσας αυτόν εν Ζατούνη, εις το κονάκι του Αγά, τον συνέλαβε ζώντα µετά δύο ηµέρας καθ' όσον θραυσθείσης σανίδος του δαπέδου συνετρίβη η κνήµη του. Λέγεται δ' ότι ο εκδικητικός Καπόµπασης τον ανε­σκόλπισεν ευθύς έξωθεν της οικίας. (1. Κ., Γορτυνία. σ. 2] 7). Μάλιστα το τέλος του Θανασά υπήρξε µαρτυρικό. Και λένε πως ύστερα από πολλά βασανιστήρια, τον σούβλισε µε τα ίδια του τα χέρια ο θείος του ο Κόλιας Πλαπούτας έξω από τον Πύργο του Αγά της Ζάτουνας. Ο ίδιος ο Θανασάς πολλά θα µπορούσε να µας κα­ταµαρτυρήσει ...

Τόση τύφλωση από τις φιλοδοξίες τους υπήρχε την εποχή εκείνη, που πολλές φορές εξυπηρετούσαν τον κατακτητή µε τις διαµάχες τους.

Οι εµπάθειες τους δυστυχώς έφεραν το έθνος στο χείλος της καταστροφής και το κακό είναι ότι δεν βάζουµε ακόµη µυαλό. Αυτό το σαράκι θα µας φάει.

Επάνω που καµαρώνεις την τόλµη και την λεβεντιά τους έρχεται η διχόνοια η δολερή και µας πικραίνει. Αλλά δεν πρέπει τα ελατ­τώµατα να αποµυθοποιήσουν τους ήρωές µας, να καµαρώνουµε και τον ηρωισµό τους. Αυτοί οι τολµηροί µέσα από τη σκλαβιά µ' όλα τα ελαττώµατά τους, χάρισαν σε µας την πολυπόθητη τη Λευτεριά. Είχαν και προτερήµατα και αυτά πρέπει να προσέξουµε και να αποφύγουµε τα ελαττώµατά τους. Γιατί σήµερα οι αδυνα­µίες προβάλλονται και µεγαλοποιούνται, ενώ οι αρετές και οι επι­τυχίες αποσιωπούνται και παραθεωρούνται. Δεν έχουµε όµως αρ­κετά στοιχεία για αυτούς τους ξεχασµένους ήρωες. Μια προσπά­θεια γίνεται να κατανικήσει η γραφή την παραγραφή της µνήµης και της ιστορίας. Και η αναφορά µας δεν αποτελεί παρά ελάχιστο φόρο τιµής στον κλεφτοκαπετάνιο Θανασά Ραφτιώτη τον αδι­κοσκοτωµένο αδούλωτο κλέφτη της Ηραίας. για να τον γνωρίσουν οι νεώτεροι.

Νίκος Ι. Κωστάρας
Περιοδικό «Ναυτικη Ελλάς»
Ιούνιος 1995

Πηγή