Βυζαντινή κρατική ιεραρχία και στρατιωτική οργάνωση

Ακολουθεί ο κατάλογος με τους σημαντικότερους τίτλους της βυζαντινής αυλής κατά τον 10ο αιώνα, όπως καταγράφηκαν από τον Κωνσταντίνο Ζ' τον Πορφυρογέννητο. Με την ιεραρχική κατάταξη των διαφόρων πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων καθώς και τα οφφίκια που υπάγονταν με τη σειρά τους σε αυτούς τους κρατικούς λειτουργούς. Επίσης περιλαμβάνεται και ο κατάλογος των στρατιωτικών θεμάτων της ίδια εποχής μαζί με τα σχόλια του λόγιου αυτοκράτορα.

Ανώτατη κρατική ιεραρχία

Με βάση την "αξία" τους οι κρατικοί αξιωματούχοι κατά το εθιμοτυπικό της βυζαντινής αυλής την εποχή του Λέοντα του Σοφού (886-912) κατατάσσονταν ως ακολούθως:

- πρώτη μὲν καὶ μεγίστη ἡ τοῦ βασιλεοπάτορος (σ. προφανώς σε συνήθεις περιπτώσεις δεν υπήρχε αυτός ο θεσμός)·
- βʹ ἡ τοῦ ῥαίκτωρος ἀξία·
- γʹ ἡ τοῦ συγκέλλου·
- δʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Ἀνατολικῶν ἀξία·
- εʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν σχολῶν. (σ. γενικός αρχηγός στρατού και στόλου όταν απουσίαζε ο αυτοκράτορας)
- ϛʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Ἀρμενιάκων·
- ζʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Θρᾳκησίων·
- ηʹ ἡ τοῦ κόμητος τοῦ Ὀψικίου·
- θʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν βουκελλαρίων·
- ιʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Καππαδοκίας·
- ιαʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Χαρσιανοῦ·
- ιβʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Κολωνίας·
-ιγʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Παφλαγωνίας·
- ιδʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῆς Θρᾴκης·
- ιεʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Μακεδονίας·
- ιϛʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Χαλδίας·
- ιζʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν ἐξσκουβίτων ἀξία· (σ. έφιππες μονάδες αυτοκρατορικής φρουράς)

- ιηʹ ἡ τοῦ ἐπάρχου πόλεως ἀξία·
- ιθʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Πελοποννήσου·
- κʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Νικοπόλεως·
- καʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῶν Κιβυῤῥαιωτῶν·
- κβʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Ἑλλάδος·
- κγʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Σικελίας·
- κδʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Στρυμόνος·
- κεʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Κεφαληνίας·
- κϛʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Θεσσαλονίκης·
- κζʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τοῦ Δυῤῥαχίου·
- κηʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τῆς Σάμου·
- κθʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ τοῦ Αἰγαίου πελάγους·
- λʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Δαλματίας·
- λαʹ ἡ τοῦ στρατηγοῦ Χερσῶνος·
- λβʹ ἡ τοῦ σακελλαρίου· (σ. ταμίας βασιλικών χρημάτων)
- λγʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τοῦ γενικοῦ· (σ. γενικός διαχειριστής των οικονομικών του κράτους)
- λδʹ ἡ τοῦ κυαίστωρος ἀξία·
- λεʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τοῦ στρατιωτικοῦ· (σ. γενικές αρμοδιότητες του στρατού ξηράς)
- λϛʹ ἡ τοῦ δρουγγαρίου τῆς βίγλας·
- λζʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τοῦ δρόμου ἀξία· (σ. υπεύθυνος οδικών δικτύων, ταχυδρομείου και εξωτερικών σχέσεων)
- ληʹ ἡ τοῦ δρουγγαρίου τῶν πλοΐμων·

 

- λθʹ ἡ τοῦ πρωτοσπαθαρίου τῶν βασιλικῶν·
- μʹ ἡ τοῦ λογοθέτου τῶν ἀγελῶν·
- μαʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν ἱκανάτων·
- μβʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν νουμέρων·
- μγʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν ὀπτιμάτων·
- μδʹ ἡ τοῦ κόμητος τῶν τειχέων·
- μεʹ ἡ τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ σακελλίου·
- μϛʹ ἡ τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ βεστιαρίου·
- μζʹ ἡ τοῦ χαρτουλαρίου τοῦ κανικλείου·
- μηʹ ἡ τοῦ πρωτοστράτορος·
- μθʹ ἡ τοῦ πρωτοασήκρητις ἀξία·
- νʹ ἡ τοῦ ἐκ προσώπου τῶν θεμάτων·
- ναʹ ἡ τοῦ κόμητος τοῦ στάβλου·
- νβʹ ἡ τοῦ εἰδικοῦ·
- νγʹ ἡ τοῦ μεγάλου κουράτωρος·
- νδʹ ἡ τοῦ κουράτωρος τῶν μαγγάνων·
- νεʹ ἡ τῶν δεήσεων·
- νϛʹ ἡ τοῦ ὀρφανοτρόφου·
- νζʹ ἡ τοῦ δημάρχου Βενέτων·
- νηʹ ἡ τοῦ δημάρχου Πρασίνων·
- νθʹ ἡ τοῦ τῆς καταστάσεως·
- ξʹ ἡ τοῦ δομεστίκου τῶν βασιλικῶν.

Οι αξίες αυτές κατανέμονται σε επτά μέρη, τους στρατηγοὺς, τους δομεστίκους, τους κριτὰς, τους σεκρετικοὺς, τους δημοκράτας, τους στρατάρχας και τις εἰδικὰς μόνας ἀξίας.

Οι αξίες των στρατηγῶν κατατάσσονται σε 26 τάξεις κατά σειρά: ὁ στρατηγὸς τῶν Ἀνατολικῶν· ὁ στρατηγὸς τῶν Ἀρμενιάκων· ὁ στρατηγὸς τῶν Θρᾳκησίων· ὁ κόμης τοῦ Ὀψικίου· ὁ στρατηγὸς τῶν βουκελλαρίων· ὁ στρατηγὸς Καππαδοκίας· ὁ στρατηγὸς Χαρσιανοῦ· ὁ στρατηγὸς Κολωνείας· ὁ στρατηγὸς Παφλαγωνίας· ὁ στρατηγὸς τῆς Θρᾴκης· ὁ στρατηγὸς Μακεδονίας· ὁ στρατηγὸς Χαλδίας (τα ανατολικά θέματα). Στα θέματα της δύσεως: ὁ στρατηγὸς Πελοποννήσου· ὁ στρατηγὸς Νικοπόλεως· ὁ στρατηγὸς Κιβυῤῥαιωτῶν· ὁ στρατηγὸς Ἑλλάδος· ὁ στρατηγὸς Σικελλίας· ὁ στρατηγὸς Στρυμόνος· ὁ στρατηγὸς Κεφαληνίας· ὁ στρατηγὸς Θεσσαλονίκης· ὁ στρατηγὸς τοῦ Δυῤῥαχίου· ὁ στρατηγὸς τῆς Σάμου· ὁ στρατηγὸς τοῦ Αἰγαίου πελάγους· ὁ στρατηγὸς Δαλματίας· ὁ στρατηγὸς Χερσῶνος καὶ οἱ ἐκ προσώπου εἰσὶ τῶν σχολῶν.

Οι αξίες των δομεστίκων (ή οφφικιάλων) είναι 7: ὁ δομέστικος τῶν σχολῶν, ὁ δομέστικος τῶν ἐξσκουβίτων, ὁ δρουγγάριος τοῦ ἀριθμοῦ, ὁ δομέστικος τῶν ἱκανάτων, ὁ δομέστικος τῶν νουμέρων, ὁ δομέστικος τῶν ὀπτιμάτων, ὁ δομέστικος τῶν τειχέων.

Οι αξίες των κριτών ήταν τρεις: ὁ ἔπαρχος πόλεως, ὁ κυέστωρ, ὁ τοῦ δεήσεως.

Τα σέκρετα (δημόσιες υπηρεσίας) ήταν 11: ὁ σακελλάριος, ὁ λογοθέτης τοῦ γενικοῦ, ὁ λογοθέτης τοῦ στρατιωτικοῦ, ὁ λογοθέτης τοῦ δρόμου, ὁ χαρτουλάριος τοῦ σακελλίου, ὁ χαρτουλάριος τοῦ βεστιαρίου, ὁ πρωτοασήκρητις, ὁ τοῦ εἰδικοῦ, ὁ μέγας κουράτωρ, ὁ τῶν μαγγάνων, ὁ ὀρφανοτρόφος.

Οι αξίες των δημοκρατών ήταν δύο: ὁ δήμαρχος Βενέτων καὶ ὁ δήμαρχος Πρασίνων.

Οι στρατάρχες ήταν 5: ἑταιρειάρχης, ὁ δρουγγάριος τοῦ πλοΐμου, ὁ λογοθέτης τῶν ἀγελῶν, ὁ πρωτοσπαθάριος τῶν βασιλικῶν, ὁ κόμης τοῦ στάβλου.

Οι ειδικές αξίες της αυλής ήταν 7: ὁ βασιλεοπάτωρ, ὁ ῥαίκτωρ, ὁ σύγκελλος, ὁ χαρτουλάριος τοῦ κανικλείου, ὁ πρωτοστράτωρ, ὁ τῆς καταστάσεως, ὁ δομέστικος τῶν βασιλικῶν.

Οφφίκια
Οι αξιωματούχοι που υπάγονταν στις ανωτέρω αξίες είχαν με τις σειρά τους οφφίκια και διαιρούνταν σε τρία μέρη: τους ταγματικούς, τους θεματικούς και τους συγκλητικούς.

Στον στρατηγό των Ανατολικών και σε όλους τους υπόλοιπους στρατηγούς υπάγονταν 11 αξιώματα: τουρμάρχαι, μεριάρχαι, κόμης τῆς κόρτης, χαρτουλάριος τοῦ θέματος, δομέστικος τοῦ θέματος, δρουγγάριος τῶν βάνδων, κόμητες ὁμοίως, κένταρχος τῶν σπαθαρίων, κόμης τῆς ἑταιρείας, πρωτοκαγκελλάριος, πρωτομανδάτωρ. Οι ἐν πλοΐμοις· είχαν υπό αυτούς επιπρόσθετα κένταρχους καὶ πρωτοκάραβους.

Σημείωση: Η τούρμα ήταν διοικητική υποδιαίρεση του θέματος υποδιαιρούμενη με τη σειρά της σε δρούγγους και βάνδα. Ο τουρμάρχης (10ος αι.) διέθετε 500 στρατιώτες τοξοφόρους, 300 πελταστές και 100 δεξιολάβους (λογχοφόρους). Το βάνδον αρχικά, σήμαινε σημαία ή διακριτικό σύμβολο στρατιωτικής μονάδας. Στη συνέχεια, δήλωνε τμήμα της τούρμας και μικρή στρατιωτική μονάδα (50-100 για ιππικό στρατό και 200-400 για πεζικό). Ο δρούγγος, αρχικά ήταν στρατιωτικός σχηματισμός, ενδεδειγμένος για επιχειρήσεις αιφνιδιασμού. Στη συνέχεια, διοικητικός και στρατιωτικός όρος, υποδιαίρεση στο θεματικό στρατό μικρότερος από την τούρμα και μεγαλύτερο από το βάνδο. Αρχικά αριθμούσε περίπου 1.000 και αργότερα γύρω στους 100 στρατιώτες. Από το 12ο αιώνα ο όρος αναφέρεται σε ορεινά περάσματα. Κένταρχος ήταν ο επικεφαλής 100 ανδρών ή κυβερνήτης πλοίου και πρωτοκάραβος ο επικεφαλής των κωπηλατών.

Στον δομέστικο των σχολών υπάγονταν 10 αξιώματα: βαθμοῦ πρώτου, τοποτηρητὴς, δύο κόμητες τῶν σχολῶν, χαρτουλάριος, δομέστικοι, προέξημος, προτίκτορες, εὐτυχοφόροι, σκηπτροφόροι, ἀξιωματικοὶ, μανδάτορες.

Στον δομέστικο των εξκουβιτών υπάγονταν 8 αξιώματα: τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριοι, σκρίβονες, πρωτομανδάτορες, δρακονάριοι, σκευοφόροι, σιγνοφόροι, σινάτορες καὶ μανδάτορες.

Στον ύπαρχο της πόλεως υπάγονταν 14 αξιώματα: σύμπονος, λογοθέτης τοῦ πραιτωρίου, κριταὶ τῶν ῥεγεώνων, ἐπισκεπτῆται, πρωτοκαγκελλάριοι, κεντυρίων, ἐπόπται, ἔξαρχοι, γειτονιάρχαι, νομικοὶ, βουλωταὶ, προστάται, καγκελλάριοι, ὁ παραθαλασσίτης.

Στον σακελλάριο υπάγονταν όλα τα οφφίκια σε κάθε σεκρέτο μέσω του νοταρίου. Το σεκρέτο αντιστοιχούσε σε δημόσιες υπηρεσίες και γραφεία.

Στον λογοθέτη του γενικού υπάγονταν 102 αξιώματα: χαρτουλάριοι μεγάλοι τοῦ σεκρέτου, χαρτουλάριοι τῶν ἀρκλῶν, ἐπόπται τῶν θεμάτων, κόμητες ὑδάτων, ὁ κιστικὸς κουμερκιάριοι, ὁ τῆς κουρατωρίας, ὁ κόμης τῆς λαμίας, διοικηταὶ, κομεντιανὸς, πρωτοκαγκελλάριος, καγκελλάριοι.

Στον κυέστωρα υπάγονταν 6 αξιώματα: ἀντιγραφεῖς, σκρίβας, σκέπτωρ, λιβελίσιος, πρωτοκαγκελλάριος, καγκελλάριοι.

Στον λογοθέτη του στρατιωτικού υπάγονταν 7 αξιώματα: χαρτουλάριοι τοῦ σεκρέτου, χαρτουλάριοι τῶν θεμάτων, χαρτουλάριοι τῶν ταγμάτων, λεγατάριοι, ὀπτίονες, πρωτοκαγκελλάριος, μανδάτορες.

Στον δρουγγάριο του αριθμού υπάγονταν 10 αξιώματα: τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, ἀκόλουθος, κόμητες, κένταρχοι, βανδοφόροι, λαβουρίσιοι, σημειοφόροι, δουκινιάτορες, μανδάτορες.

Στον δρουγγάριο των πλοΐμων υπάγονταν 7 αξιώματα: τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, πρωτομανδάτωρ, κόμητες, κένταρχοι, κόμητες τῆς ἑταιρείας, μανδάτορες.

Στον λογοθέτη του δρόμου υπάγονταν 7 αξιώματα: πρωτονοτάριος τοῦ δρόμου, χαρτουλάριοι τοῦ δρόμου, ἐπισκεπτῆται, ἑρμηνευταὶ, ὁ κουράτωρ τοῦ ἀποκρισιαριείου, διατρέχοντες, μανδάτορες.

Στον πρωτοσπαθάριο των βασιλικών υπάγονταν 4 αξιώματα: δομέστικος τῶν βασιλικῶν, σπαθάριοι τοῦ σπαθαρικίου, ἤτοι τοῦ ἱπποδρόμου, κανδιδάτοι ὁμοίως, καὶ βασιλικοὶ μανδάτορες.

Στον λογοθέτη των αγελών υπάγονταν: ὁ πρωτονοτάριος Ἀσίας, ὁ πρωτονοτάριος Φρυγίας, διοικηταὶ τῶν μητάτων, κόμητες, ἐπισκεπτῆται.

Στον δομέστικο των ικανάτων υπάγονταν 8 αξιώματα: τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος,κόμητες, πρωτομανδάτωρ, κένταρχοι, βανδοφόροι, δουκινιάτορες, σημειοφόροι, μανδάτορες.

Στον δομέστικο των νουμέρων υπάγονταν 6 αξιώματα: τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριοι τριβοῦνοι, πρωτομανδάτωρ, βικάριοι, μανδάτορες, πορτάριοι.

Στον δομέστικο των οπτιμάτων υπάγονταν 5 αξιώματα: τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριος, κόμητες, κένταρχοι, πρωτοκαγκελλάριος.

Στον δομέστικο των τειχών υπάγονταν 6 αξιώματα: τοποτηρηταὶ, χαρτουλάριοι τριβοῦνοι, πρωτομανδάτωρ, βικάριοι, μανδάτορες, πορτάριοι.

Στον χαρτουλάριο του σακελλίου υπάγονταν 10 αξιώματα: νοτάριοι βασιλικοὶ τοῦ σεκρέτου, πρωτονοτάριοι τῶν θεμάτων, ξενοδόχοι, ὁ ζυγοστάτης, μετρηταὶ, γηροκόμοι, χαρτουλάριοι τῶν οἴκων, πρωτοκαγκελλάριος, καγκελλάριοι καὶ ὁ δομέστικος τῆς θυμέλης.

Στον χαρτουλάριο του βεστιαρίου υπάγονταν 10 αξιώματα: βασιλικοὶ νοτάριοι τοῦ σεκρέτου, κένταρχος, λεγατάριος, ἄρχων τῆς χαραγῆς, ἐξαρτιστὴς, χαρτουλάριος, κουράτορες, χοσβαῆται, πρωτομανδάτορες.

Στον χαρτουλάριο του κανικλείου δεν υπάγονταν κάποια αξιώματα.

Στον πρωτοστράτορα υπάγονταν 3 αξιώματα: στράτωρες, ἀρμοφύλακες καὶ σταβλοκόμητες.

Στον πρωτοασηκρήτη υπάγονταν 3 αξιώματα: ἀσηκρῆται, νοτάριοι βασιλικοὶ, ὁ δεκανός.

Στον επί του ειδικού λόγου υπάγονταν 4 αξιώματα: βασιλικοὶ νοτάριοι τοῦ σεκρέτου, ἄρχοντες τῶν ἐργοδοσίων, ἑβδομάριοι καὶ μειζότεροι τῶν ἐργοδοσίων.

Στον μεγάλο κουράτορα υπάγονταν 8 αξιώματα: πρωτονοτάριος, βασιλικοὶ νοτάριοι, κουράτωρες τῶν παλατίων, κουράτωρες τῶν κτημάτων, μειζότερος τῶν Ἐλευθερίου, ὁ ξενοδόχος Σαγγάρου, ὁ ξενοδόχος Πυλῶν, ὁ ξενοδόχος Νικομηδείας καὶ ἐπισκεπτῆται. Στον κουράτορα των μαγγανών όσα και στον μεγάλο κουράτορα πλην των ξενοδόχων.

Στον ορφανοτρόφο υπάγονταν 4 αξιώματα: χαρτουλάριοι τοῦ οἴκου, χαρτουλάριοι τοῦ ὁσίου, ἀρκάριος, κουράτωρες.

Στους δύο δημάρχους υπάγονταν 7 αξιώματα: δευτερεύοντες, ὁ χαρτουλάριος καὶ ὁ ποιητὴς, ἄρχοντες, γειτονιάρχαι, μελισταὶ, νοτάριοι τῶν μερῶν, ἡνίοχοι, πρωτεῖα, δημῶται.

Στον επί της καταστάσεως υπάγονταν 5 αξιώματα: ὕπατοι, βεστήτορες, σιλεντιάριοι, ἀπὸ ἐπάρχοντες, συγκλητικοί.

Ανάλογης πολυπλοκότητας είναι και η ιεραρχία των αξιωμάτων των ευνούχων που αποτελούσαν ιδιαίτερη κατηγορία...

Υπάρχουν και τα εκκλησιασικά οφφίκια, το Πατριαρχείο ΚΠόλεως εξακολουθεί να απονέμει τους τίτλους: Ακτουάριος, Μέγας Ευεργέτης, Μέγας Λογοθέτης, Πρωτοψάλτης, Δεπουτάτος, Δικαιοφύλαξ, Υπομνηματογράφος, Μέγας Χαρτοφύλαξ, Σκευοφύλαξ, Ορφανοτρόφος, Καστρίνσιος, Χαρτουλάριος, Πρωτέκδικος, Διερμηνεύς, Νοτάριος, Λαοσυνάκτης, Μέγας Ρεφερενδάριος, Μέγας Ιερομνήμων.

Θέματα
Αρχίζοντας από τα ανατολικά θέματα με την σειρά που αναφέρονται από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο και δίνοντας σύντομη περιγραφή των πληροφοριών που περιέχει η καταγραφή του.

Πρώτο θέμα ήταν το καλούμενο Ανατολικό που κατοικούνταν από πέντε έθνη: τους Φρύγες, τους Λυκάονες, τους Ίσαυρους, τους Πάμφυλους και τους Πισίδες.

Δεύτερο το προσαγορευόμενο Αρμενιακό αν και κατοικούνταν από Καππαδόκες. Οι σημαντικότερες πόλεις στις 4 επαρχίες του θέματος έχουν ως εξής. Στην πρώτη επαρχία: η μητρόπολη Καισάρεια (προς τιμή τους Ιουλίου Καίσαρα η οποία ονομαζόταν πριν Μάζακα από τον Μουσώχ γενάρχη των Καππαδοκών), η Νύσσα, τα Θέρμα, το Ῥεγεποδαντός. Της δεύτερης Καππαδοκίας 8 πόλεις Τύανα, Φαυστινούπολις, Κύβιστρα, Ναζιανζός, Σάσιμα, Παρνασός, Ῥεγέδωρα, Μωκισσὸς καὶ φρούριον τὸ καλούμενον Κόρον. Τῆς δὲ τρίτης Καππαδοκίας, ἣ νῦν ὀνομάζεται Ἀρμενιακός, εἰσὶ πόλεις ἑπτά· Ἀμάσεια, Ἴβωρα, Ζάλιχος, Ἄνδραπα, Ἀμινσός Νεοκαισάρεια, Σινώπη. Αναφέρει και ορισμένες παροιμίες για τους Καππαδόκες, διαβόητους για την κακοτροπία τους όπως τους χαρακτηρίζει: "τρία κάππα κάκιστα· Καππαδοκία Κρήτη Κιλικία", "Καππαδόκαι φαῦλοι μὲν ἀεί· ζώνης δὲ τυχόντες, φαυλότεροι· κέρδους δ' εἵνεκα φαυλότατοι· ἢν δ' ἄρα δὶς καὶ τρὶς μεγάλης δράξωνται ἀπήνης, δὴ τότε γίνονται φαυλεπιφαυλότατοι", "Καππαδόκην ποτ' ἔχιδνα κακὴ δάκεν· ἀλλὰ καὶ αὐτὴ κάτθανε γευσαμένη αἵματος ἰοβόλου".

Τρίτο το θέμα των Θρακησίων που κατοικούνταν από τα ακόλουθα γένη: Λύδους, Μαίονες, Κάρες και Ίωνες. Ιωνες είναι αυτοί που κατοικούσαν την Μίλητο και την Έφεσο και τα παράλια, στο μεσόγειο οι Σαρδιανοί, οι Λυδοί, οι Μαίονες, οι Κάρες και οι οικήτορες της μικράς Φρυγίας. Περιείχε 20 πόλεις περί την Ασίαν πρώτη μὲν Ἔφεσος, δευτέρα δὲ Σμύρνα, τρίτη Σάρδεις, τετάρτη Μίλητος, πέμπτη Πριήνη, ἕκτη Κολοφών, ἑβδόμη Θυάτειρα, ὀγδόη τὸ Πέργαμον, ἐνάτη Μαγνησία, δεκάτη Τράλλη, ἑνδεκάτη Ἱεράπολις, δωδεκάτη Κολοσσαὶ αἱ νῦν λεγόμεναι Χῶναι, οὗ ἔστι ναὸς διαβόητος τοῦ ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, τρισκαιδεκάτη Λαοδίκεια, τεσσαρεσκαιδεκάτη Νύσσα, πεντεκαιδεκάτη Στρατονίκεια, ἑξκαιδεκάτη Ἀλάβανδα, ἑπτακαιδεκάτη Ἀλίνδα, ὀκτωκαιδεκάτη Μύρινα, ἐννεακαιδεκάτη Τέως, εἰκοστὴ Λέβεδος, [εἰκοστὴ πρώτη Φιλαδέλφεια] καὶ ἄλλαι τινές.

Τέταρτο θέμα τὸ ὀνομαζόμενον Ὀψίκιον . Η περιοχή του Οψικίου κατοικούνταν από του Βιθυνούς, Μυσούς, Φρύγες, Δάρδανους (οἱ καὶ Τρῶες λεγόμενοι) και Γραικούς (κατοικούσαν μαζί με Φρύγες στην Κύζικο και στα προς την θάλασσαν). Επίσημες πόλεις: πρώτην μὲν Νίκαιαν τὴν καὶ μητρόπολιν χρηματίζουσαν, δευτέραν δὲ Κοτυάειον, τρίτην Δορυλάειον, τετάρτην Μηδάειον, πέμπτην Ἀπάμειαν, ἕκτην Μύρλειαν, ἑβδόμην Λάμψακον, ὀγδόην Πάριον, ἐνάτην Κύζικον, δεκάτην Ἄβυδον.

Πέμπτον θέμα τὸ λεγόμενον Ὀπτίματων. Δεν έχει καν στρατηγό για άρχοντα αλλά κατώτερης αξίας: δομέστικο. Κάτοικοι του θέματος: Βιθυνοί, Θυνοί, Ταρσιάται και κάποιοι Φρύγες. Επίσημες πόλεις: πρώτην μὲν Νικομήδειαν τὴν μητρόπολιν, δευτέραν δὲ Ἑλενούπολιν, τρίτην Πραίνετον, τετάρτην Ἄστακον, πέμπτην Παρθενούπολιν.

Έκτο θέμα τὸ καλούμενον Βουκελλάριων. Βουκελλάριος κατά τη γλώσσα των Ῥωμαίων εκαλείτο ο φύλαξ τοῦ ἄρτου (βούκελλος γὰρ τὸ κρικελοειδὲς ψωμίον καλεῖται). Ώστε και οι στρατιώτες του ελαφροί και αβαρείς προς τον πόλεμο. Κατοικείται από Μαριανδυνούς, Βιθυνούς και Γαλάτες και αποτελείται από τις πόλεις: πρώτη μὲν Ἄγκυρα, μητρόπολις τῶν Γαλατῶν, δευτέρα δὲ Κλαυδιούπολις, καὶ αὕτη μητρόπολις τῶν Μαριανδυνῶν, τρίτη Ἡράκλεια, τετάρτη Προυσιάς, πέμπτη τὸ Τήϊον.

Έβδομο θέμα τὸ προσαγορευόμενον Παφλαγονία από τους Παφλαγόνες αρχαιότατο έθνος (γένος Αἰγύπτιον) που το στολίζει και αυτό ως "ἐπὶ ἀναισχυντίᾳ τε καὶ κακοτροπίᾳ διαβαλλόμενον". Οι παραθαλάσσιες πόλεις Σινώπη καὶ Ἄμαστρα καὶ τὸ Τήϊον καὶ ἡ λεγομένη Ἀμινσός, Ἑλληνίδες εἰσὶ πόλεις καὶ Ἑλλήνων ἄποικοι. Επίσημες πόλεις πρώτην μὲν μητρόπολιν Γάγγραν, δευτέραν δὲ Ἄμαστραν, τρίτην Σῶραν, τετάρτην Δάδυβραν, πέμπτην Ἰωνόπολιν, ἕκτην Πομπηϊούπολιν (πομπὴ γάρ εἰσι καὶ ὄνειδος καὶ ἐξουθένημα τοῦ ἀνθρωπείου γένους )

Όγδοο θέμα τὸ ὀνομαζόμενον Χαλδία. Τα παράλια και η μητρόπολη Τραπεζούς είναι Ελλήνων αποικίες, τα άνω και μεσόγεια μέρη είναι τα προοίμια της μικράς Αρμενίας με πόλεις Κελτζηνὴ καλουμένη καὶ ὁ Συσπειρίτης καὶ τὸ Γοιζάνον.

Ένατο θέμα τῆς Μεσοποταμίας. Οχι πολυχρόνιο και μεγάλο θέμα, αλλά μικρή κλεισούρα ανώνυμη και ακατανόμαστη. Επί Λέοντος προσέφυγε εκεί ο Παγκρατούκας ο Αρμένιος με τους αδελφούς του Πουκρίκα καὶ Ταυτούκα και παρέδωσαν τα εκείσε καστέλλια.

Δέκατο θέμα Κολωνείας. Η Κολώνεια ήταν κάστρο ὀχυρώτατον καὶ κρημνῶδες... ἡ ἀρχαιογονία τοῦ θέματος ἐκ τῆς πρώτης τῶν Ἀρμενίων ἀρχῆς κατάγεται.

Ἑνδέκατο θέμα Σεβαστείας. Εκ τῆς δευτέρας Ἀρμενίας ἀπάρχεται...

Δωδέκατο θέμα τῆς Λυκανδοῦ. Ομοίως περιοχή Αρμενίων έρημο σχεδόν θέμα και η Λυκανδός και η όμορη Τζαμανδὸς στην εποχή εκείνη.

Δέκατο τρίτο θέμα Σελευκείας. Μέρος της Ισαυρίας. Τα άνω και μεσόγεια της Σελευκείας καλούνται Δεκάπολις... πρώτη μὲν Γερμανικούπολις, δευτέρα δὲ Τιτιούπολις, τρίτη Δομετιούπολις, τετάρτη Ζηνούπολις, πέμπτη Νεάπολις, ἕκτη Κλαυδιούπολις, ἑβδόμη Εἰρηνούπολις, ὀγδόη Διοκαισάρεια, ἐνάτη Λαύζαδος, δεκάτη Δαλισανδός.

Δέκατο τέταρτο θέμα τὸ λεγόμενο Κιβυρραιωτών. Το προσωνύμιο δόθηκε από το ευτελές και ακατανόμαστο πόλισμα Κιβύρρα προς ύβρη για την αυθάδεια των κατοίκων του προς τις επιταγές των βασιλέων. Περιέχει και την Ρόδο.

Δέκατο πέμπτο θέμα της Κύπρου, με κονσιλάριον, τουτέστι βουλευτήν, πόλεις δεκατρεῖς· Κωνσταντία μητρόπολις, Κίτιον, Ἀμαθοῦς, Κυρήνεια, Πάφος, Ἀρσινόη, Σόλοι, Λάπιθος, Κέρμεια [ἤτοι Λευκουσία], Κυθερεία, Ταμασία, [Κούριον, Νέμευος,] Τρίμυθος, ὅθεν ὁ ἅγιος Σπυρίδων, Κάρπασος.

Δέκατο έκτο θέμα Σάμου (ναυτικό). Διαιρείται σε δύο τούρμες την Ἐφέσιον και την Ἀτραμυττηνήν. Ο στρατηγός του θέματος έχει πραιτώριο στη πόλη Σμύρναν.

Δέκατο έβδομο θέμα του Αἰγαίου πελάγους. Κατέχει τις περιοχές από λεγομένου Λεκτοῦ καὶ ἕως Ἀβύδου καὶ αὐτῆς Προποντίδος καὶ μέχρι Κυζίκου καὶ τοῦ ποταμοῦ τοῦ λεγομένου Γρανικοῦ και οι κάτοικοί του πάντες Γραικοί ονομάζονται και μιλούν κοινή γλώσσα πλην Βυζαντίων που ήταν άποικοι Δωριέων. Στον στρατηγό του Αιγαίου πελάγους υπάγονται και οι Κυκλάδες και Σποράδες νήσοι ὧν προέχουσι, ἥ τε Μιτυλήνη καὶ Χίος καὶ αὐτὴ ἡ Λῆμνος.

Τα δυτικά θέματα:

Πρῶτον τὸ ὀνομαζόμενον Θρᾳκῶον. Υπό κονσιλαρίων (τουτέστι βουλευτῶν) πόλεις 14, Εὐδοξιούπολις, Ἡράκλεια, Ἀρκαδιούπολις, Βιζύη, Πάνιον, Ὄρνοι, Γάνος, Καλλίπολις, Μήριζος, Σαλτική, Σαύαδα, Ἀφροδισία, Ἄπρος, Κοιλία. Ἐπαρχία Ῥοδόπης· ὑπὸ τὸν αὐτόν, πόλεις ζʹ· Παρθικόπολις, Ἡράκλεια Στρύμνου, Αἶνος, Μαξιμιανούπολις, Σέρραι, Φίλιπποι, Τραϊανούπολις. Ἐπαρχία Ἡμιμόντου· ὑφ' ἡγεμόνα, πόλεις ε[ξ]ʹ· Ἀδριανούπολις,Ἀγχίαλος, Δεβελτός, Πλουτινούπολις, Τζόϊδα. Ἐπαρχία Θρᾴκης· ὑπὸ κονσιλάριον, πόλεις εʹ· κλίμα Μεστικὸν καὶ Ἀκόντισμα, Φιλιππούπολις, Βερόη, νῆσος Θάσος, νῆσος Σαμοθρᾴκη. Ἐπαρχία [Μυσίας] Σκυθίας· ὑφ' ἡγεμόνα, πόλεις ιεʹ· Τόμις, Διονυσόπολις, Ἄκραι, Καλλάτις, Ἴστρος, Κωνσταντιανά, Ζέλπα, Τρόπαιος, Ἀξιούπολις, Καπίδαβα, Κάρσος, Τρόσμις, Νοβιόδουνος, Αἴγισσος, Ἁλμυρίς.

Δεύτερον θέμα Μακεδονίας. Ἐπαρχία Μακεδονίας αʹ· ὑπὸ κονσιλάριον, πόλεις λ[β]ʹ· Θεσσαλονίκη, Πέλλη, Εὔρωπος, Δίος, Βέρροια, Ἐορδαία, Ἔδεσσα, Κέλλη, Ἀλμωπία, Ἡράκλεια Λάκκου, Ἀντανία, Γέμινδος, Νικεδής, Διόβουρος, Ἰδομένη, Βράγυλος, Πρίμανα, Μαρώνεια, Ἀμφίπολις, Νεάπολις, Ἀπολλωνία, Τόπειρος τὸ νῦν Ῥούσιον, Νικόπολις, †Ἰθάπολις†, Ἄκανθος, Κερεόπυργος, Βέρπη, Ἄραλος, Διοκλητιανούπολις, Σεβαστόπολις. Ἐπαρχία Μακεδονίας βʹ· ὑφ' ἡγεμόνα, πόλεις ηʹ· Στόλοι, Ἄργος, Εὐστράϊον, Πελαγονία, Βάργαλα, Κελαινίδιον, Ἁρμονία, Ζάπαρα. Ἐπαρχία Θεσσαλίας· ὑπὸ τὸν αὐτόν, πόλεις ιζʹ· Λάρισσα, Δημητριάς, Θῆβαι, Ἐχιναιός, Λάμια, Τρίκη, Γόμφοι, Ὑπάτη αἱ νῦν λεγόμεναι Νέαι Πάτραι, Μητρόπολις, Καισάρεια, Φάρσαλος, Βουραμίνσιος, σάλτος Ἰ[ωανν]ούβιος, νῆσος Σκίαθος, νῆσος Σκέπολα, νῆσος Πεπάρηθος.

Τρίτον θέμα Στρυμόνος. Αποκόπηκε από το θέμα Μακεδονίας, στην ουσία είναι τάξης κλεισούρας και όχι θέματος και Σκύθαι αὐτὸ ἀντὶ Μακεδόνων διανέμονται.

Τέταρτον θέμα Θεσσαλονίκης. Τὸ δὲ νῦν εἰς θέματος τάξιν χρηματίζον Θεσσαλονίκη καὶ αὐτὸ Μακεδονίας μέρος τυγχάνει.

Πέμπτο θέμα τῆς Εὐρώπης Ἑλλὰς... ἡ χώρα ἐκλήθη ἀπὸ Ἕλληνος τοῦ Δευκαλίωνος . Ἔχει δὲ τὸθέμα τῆς Ἑλλάδος πόλεις οθʹ· αʹ μὲν Σκάρφειαν, βʹ Ἐλατίνα, γʹ Δαύλιον, δʹ Χαιρώνειαν, εʹ Ναύπακτον, _ʹ Δελφούς, ζʹ Ἄμφισσαν, καὶ τὰς λοιπάς. Συναριθμεῖ δὲ ταύταις καὶ νῆσον τὴν Εὔβοιαν, ἥν τινες Χάλκιν ἢ Χαλκίδα ἐπονομάζουσιν· ἔχει δὲ μεθ' ἑαυτῆς καὶ τὰς καλουμένας νήσους Κυκλάδας καὶ νῆσον τὴν Αἴγιναν.

Έκτο θέμα Πελοπόννησος. Κόρινθος, ἥ ποτε Ἐφύρα, μητρόπολις πάσης Ἑλλάδος καὶ αὐτῆς Πελοποννήσου, τουτέστιν Ἀχαίας· οἱ γὰρ Ῥωμαῖοι τοὺς τὴν Πελοπόννησον οἰκοῦντας Ἀχαιοὺς ὀνομάζουσιν. Ἔστι δὲ πᾶσα ἡ νῆσος ὑπὸ ἑνὶ στρατηγῷ τεταγμένη, πόλεις ἔχουσα τεσσαράκοντα· ἐξ ὧν εἰσιν ἐπίσημοι Κόρινθος μητρόπολις, Σικυών, Ἄργος, Λακεδαιμονία τῆς Λακωνικῆς ἡ πρὶν Σπάρτη, ἑτέρα μητρόπολις αἱ λεγόμεναι Πάτραι. Ὕστερον δὲ πάλιν, τῶν Μακεδόνων ὑπὸ Ῥωμαίων ἡττηθέντων, πᾶσα ἡ Ἑλλάς τε καὶ ἡ Πελοπόννησος ὑπὸ τὴν τῶν Ῥωμαίων σαγήνην ἐγένετο, ὥστε δούλους ἀντ' ἐλευθέρων γενέσθαι. Ἐσθλαβώθη δὲ πᾶσα ἡ χώρα καὶ γέγονε βάρβαρος, ὅτε ὁ λοιμικὸς θάνατος πᾶσαν ἐβόσκετο τὴν οἰκουμένην, ὁπηνίκα Κωνσταντῖνος, ὁ τῆς κοπρίας ἐπώνυμος, τὰ σκῆπτρα τῆς τῶν Ῥωμαίων διεῖπεν ἀρχῆς, ὥστε τινὰ τῶν ἐκ Πελοποννήσου μέγα φρονοῦντα ἐπὶ τῇ αὑτοῦ εὐγενείᾳ, ἵνα μὴ λέγω δυσγενείᾳ, Εὐφήμιον ἐκεῖνον τὸν περιβόητον γραμματικὸν ἀποσκῶψαι εἰς αὐτὸν τουτοῒ τὸ θρυλούμενον ἰαμβεῖον· Γαρασδοειδὴς ὄψις ἐσθλαβωμένη.

Η Κεφαλληνία συμπεριλαμβάνοταν στην Πελοπόννησο, δεν εχρημάτισε εις τάξη θέματος. Ομοίως και οι νήσοι Ζάκυνθος, Λευκάς, Ιθάκη, Κέρκυρα.

Όγδοο θέμα Νικόπολις. Ἐπαρχία τῆς παλαιᾶς Ἠπείρου τῆς Φωκικῆς, ὑφ' ἡγεμόνα, πόλεις ιβʹ· Νικόπολις μητρόπολις.

Ἔνατον θέμα Δυρράχιον. Δυρράχιον, ἥ ποτε Ἐπίδαμνος· ὑπὸ κονσιλαρίου, πόλεις θʹ· Σκάμπτα, Ἀπολλωνία, Βούλλις, Ἀμαντία, Πουλχεριόπολις, Αὐλών, Λίστρων, Σκεύπτων, Αὐλίνιδος μητρόπολις. Ἐπαρχία Δακίας μεσογαίου· ὑπὸ κονσιλαρίου, πόλεις εʹ· Πανταλία, Γερμαή, Ναισός, ἡ πατρὶς τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου, Ῥεμεσιάνα. Ἐπαρχία [τῇ παλαιᾷ] ***· ὑπὸ κονσιλαρίου, πόλεις εʹ. Ἐπαρχία Δαρδανίας· ὑφ' ἡγεμόνα, πόλεις γʹ. Ἐπαρχία Πανονίας· ὑπὸ τὸν αὐτόν, πόλεις βʹ.

Δέκατον θέμα Σικελία Νῆσός ἐστι.

Ἑνδέκατον θέμα Λογγιβαρδίας. Ἡ δὲ Λαγοβαρδία δισσοῖς ὀνόμασι κέκληται· παρὰ μέν τισι Λογγιβαρβία, τουτέστι πολυγένεια· παρὰ δέ τισι Λαγοβαρδία, ὡς [πολυγένεια]

Δωδέκατον θέμα Χερσῶνος. Ἡ δὲ Χερσὼν τὸ παλαιὸν οὐκ ἦν εἰς ὄνομα θέματος, οὐδὲ ἐν μητροπόλεως σχήματι· ἀλλ' οἱ τοῦ Βοσπόρου κρατοῦντες ἐκράτουν καὶ Χερσῶνος αὐτῆς.

Πηγές:
- De cerimoniis aulae Byzantinae, Constantini Porphyrogeniti Imperatoris
- De thematibus, Constantini Porphyrogeniti Imperatoris
- Μεγάλη Διαδικτυακή Eγκυκλοπαίδεια της Μ.Ασίας