Μερική άποψη Λαγκαδίων Η διαμόρφωση του εδάφους και η πετρώδης σύστασή του περιορίζουν σημαντικά την καλλιεργήσιμη και βοσκήσιμη γη. Νερό προσφέρει το Λαγκαδιανό ρέμα στο βάθος της ρεματιάς, όπου στο παρελθόν λειτουργούσαν νερόμυλοι.
Μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους οι Λαγκαδιανοί χτίστες κυριαρχούν στην κεντρική Πελοπόννησο σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου. Η ευημερία ανακλάται στην αύξηση του πληθυσμού που από 2158 άτομα το 1829 φθάνει στο μέγιστο των 6815 κατοίκων το 1896. Δημιουργούνται συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης και εμφανίζεται έντονη τοπική παραγωγική και εμπορική δραστηριότητα. Αγία Παρασκευή
Από το τέλος του 19ου αιώνα αρχίζει η μετανάστευση από τα ορεινά στα πεδινά και τις αστικές περιοχές. Ο πληθυσμός στα Λαγκάδια αρχίζει να μειώνεται, όμως η κωμόπολη συνεχίζει να ακμάζει χάρη στους χτίστες και το ρόλο που κρατά στην κοινωνική και οικονομική ζωή της γύρω περιοχής. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 αποτελεί τοπικό εμπορικό κέντρο. Λειτουργούν μύλοι, εργαστήρια, καταστήματα, γίνεται εβδομαδιαία αγορά, στεγάζονται δημόσιες αρχές και γραφείο του Μονοπωλίου. Ο δρόμος Τρίπολης-Πύργου συντελεί στη διατήρηση της απασχόλησης. Μαρτυρία της οικονομικής δραστηριότητας προσφέρουν κτίρια που χτίσθηκαν για να στεγάσουν εμπορικές και παραγωγικές χρήσεις.
Όταν οι συνθήκες που είχαν οδηγήσει στη δημιουργία πλανόδιων συνεργείων χτιστών εξέλειπαν, οι τεχνίτες εγκαταστάθηκαν μόνιμα στους τόπους εργασίας, κυρίως σε αστικά κέντρα, ενώ η νεότερη γενιά απαγκιστρώθηκε από το πατροπαράδοτο επάγγελμα. Ο πληθυσμός το 1971 μειώθηκε στους 1605 κατοίκους, ενώ η τελευταία απογραφή του ευρύτερου Δήμου Λαγκαδίων μετρά 1363 άτομα.
Λαγκαδινοί μαστόροι
Οι χτίστες των Λαγκαδίων ήταν επαγγελματικά οργανωμένοι κατά ομάδες που ονομάζονταν μπουλούκια (τουρκ. bölük) ή κομπανίες (ιταλ. compagnia). Η οργάνωση κατά τον τρόπο αυτό διευκόλυνε τη μετακίνηση συνεργείων ικανών να αναλάβουν οικοδομικά έργα και να τα ολοκληρώσουν με επιμέλεια σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Τα μπουλούκια είχαν εσωτερική οργάνωση και ιεραρχία. Επικεφαλής ήταν ο πρωτομάστορας, ο οποίος συγκροτούσε την ομάδα, τη διοικούσε και μεριμνούσε για την εύρεση έργου. Ακολουθούσαν οι μαστόροι, οι οποίοι ήταν τεχνίτες -κυρίως χτίστες-, οι τριότες ή λασπολόγοι, βοηθοί των μαστόρων και τα μαστορόπουλα, οι μαθητευόμενοι τεχνίτες. Ο εξειδικευμένος στη εξόρυξη της πέτρας μάστορας ονομαζόταν νταμαρτζής ή λιθαράς, ενώ εκείνος που λάξευε (πελεκούσε) τη πέτρα πελεκάνος. Οι μαστόροι έκτιζαν τοίχους ανά ζεύγη. Την εξωτερική πλευρά του τοίχου έκτιζε έμπειρος χτίστης που ονομαζόταν φατσαδόρος, ενώ την εσωτερική λιγότερο έμπειρος που ονομαζόταν μεσομάστορης. Συνήθως ένα μπουλούκι ικανό να αναλάβει μεγάλα οικοδομικά έργα περιλάμβανε 10-12 μαστόρους, 8-10 μαστορόπουλα και γύρω στα 10-15 ζώα.
Επειδή οι Λαγκαδιανοί εργάζονταν κυρίως στη Πελοπόννησο πραγματοποιούσαν μέχρι τρία ταξίδια τον χρόνο. Το πρώτο ήταν συνήθως μετά το Πάσχα, το δεύτερο μετά τον Δεκαπενταύγουστο και το τρίτο μετά του Αγίου Δημητρίου. Στις μεγάλες γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και της Παναγίας φρόντιζαν να βρίσκονται στα σπίτια τους. Η αναχώρηση είχε στενοχώρια ενώ η επιστροφή γιορταζόταν με γλέντι. Σύμφωνα με υπολογισμούς παλιού μάστορα, την εποχή της ακμής αναχωρούσαν 150-200 μπουλούκια από τα Λαγκάδια.
Οι Λαγκαδιανοί χτίστες χρησιμοποίησαν, όπως έκαναν οι χτίστες στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, συνθηματική γλώσσα για να συνεννοούνται μεταξύ τους χωρίς τα λεγόμενα τους να γίνονται αντιληπτά από τους γύρω. Σκοπός ήταν να προφυλάξουν τα συμφέροντά τους, να ξεγελάσουν το νοικοκύρη, να αμυνθούν απέναντι στην αρνητική άποψη που είχε γι’ αυτούς ο κοινωνικός περίγυρος. Την τοπικής εμβέλειας συνθηματική γλώσσα που χρησιμοποίησαν ονόμαζαν Μπολιάρικα ή Ρεκουναίικα.
(Το παρόν είναι απόσπασμα από το κείμενο που δόθηκε από τον επικ. καθηγητή Ε.Μ.Π. κ. Ηλία Ζαχαρόπουλο σε ομάδα φοιτητών της Σχολής Αρχιτεκτόνων, στα πλαίσια του μαθήματος Ειδική Οικοδομική 4, όταν επισκέφτηκαν τα Λαγκάδια, τον Απρίλιο του 2003, για την αποτύπωση παραδοσιακών κτιρίων.)
Βιβλιογραφία:
1. Χρήστος Γ. Κωνσταντινόπουλος, Οι παραδοσιακοί χτίστες της Πελοποννήσου, εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα 1983
2. Χρήστος Γ. Κωνσταντινόπουλος, Η μαθητεία στις κομπανίες των χτιστών της Πελοποννήσου, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1987
3. www.arcadians.gr/places/lagadia.htm
Πηγή
