Αυτόχθονες εναντίον Ετεροχθόνων

Τρία ζητήματα ξεσήκωσαν πεισματικές συζητήσεις στην Εθνική Συνέλευση του Νοεμβρίου του 1843. Το ψήφισμα για τους αυτόχθονες και τους ετερόχθονες, αν θα έπρεπε να γίνει ή όχι Γερουσία και ο εκλογικός νόμος. Οι πληρεξούσιοι χωρίστηκαν σε δυο παρατάξεις τους «αυτόχθονες» και τους «ετερόχθονες» που υποστήριξαν πεισματικά και με πάθος τις απόψεις τους σε δώδεκα συνεδριάσεις.

Από τους «αυτόχθονες» ξεχώριζαν ο Ρήγας Παλαμήδης, ο Πλαπούτας, ο Κανέλλος Δεληγιάννης, ο Μακρυγιάννης, ο Θεοδωράκης Γρίβας και ο Κορφιωτάκης. Από τους «ετερόχθονες» ο Κωλέττης, ο Καλλέργης, ο Σίμος, ο Πετσάλης, ο Βελέντζας και ο Αξελός. Μαζί τους πήγε τελικά και ο πρωθυπουργός Ανδρέας Μεταξάς. Όπως γράφει ο Δημ. Φωτιάδης, αν και οι πιο σημαντικοί πολιτικάντηδες πήγαν με το μέρος των «ετεροχθόνων» χάσανε το παιχνίδι καθώς η πλειοψηφία της Συνέλευσης τάχθηκε με την κοινή γνώμη που επιτακτικά γύρευε να λυτρωθεί από την γραφειοκρατική υπεροψία των ξενόφερτων λογιότατων.

Ο Τερτσέτης έγραφε χαρακτηριστικά για τους τελευταίους: «Νέοι της Ελλάδος, πρωτόβουλα αστάχια του έθνους, αντιτάξατε εις την λογιωτατοκρατίαν τον Αυτοχθονισμόν (…) Μιλείτε και γράφετε θαρρετά τη γλώσσα που εμάθατε από τις βυζάστρες σας, και αυτή η γλώσσα θα σας χειραγωγήσει εις φρονήματα τωόντι Ελληνικά του καιρού σας (…) Εντραπείτε! Όποιος μικροφρονεί δια την πατρίδα του, δια τα έθιμα των γονέων του, δια τη γλώσσα της μητρός του είναι προδότης του έθνους του!»

Η εφημερίδα «Χρόνος» ήδη δέκα χρόνια νωρίτερα το 1833 έγραφε για το ζήτημα:

«Αφ’ ης ώρας οι κίνδυνοι παρήλθον και η Ελλάς είδεν ακτίνα τινά σωτηρίας επί του νεφελώδους ορίζοντός της, εν πλήθος ανθρώπων λεγομένων Ελλήνων, επλημμύρισε την Ελλάδα. Βλέπομεν καθ’ εκάστην ημέραν φθάνοντας εκείνους όσοι προτιμήσαντες να εντρυφώσι μακράν των αγώνων και αδιαφορούντες εφρόντιζον ενίοτε να μας εφοδιάζωσι με τας πατριωτικάς των συμβουλάς και να μας ενθαρρύνωσιν εις την άνισον πάλην, γράφοντες, ως είπαμεν και άλλοτε «ή να αποθάνητε ή να ελευθερωθώμεν όλοι» οι τοιούτοι ω ς κ α λ ο ί π α τ ρ ι ώ τ α ι ιδόντες ήδη πεπληρωμένη την επιθυμία των, συνέρχονται πανταχόθεν ζητούντες μετοχήν της θήρας των πολυστενάκτων αγώνων μας. Δεν είναι αμφίβολον, ότι ευρίσκουσιν ούτοι τους Υπουργούς μας ευδιαθέτους εις το να εγκρίνωσι τας τοιαύτας απαιτήσεις των (…) Αλλ’ εν τοσούτω τι συμβαίνει; Εκείνοι, όσοι έλαβον πρώτοι τα όπλα εις τας χείρας, έβαψαν με τα αίματά των το έδαφος της ελευθερίας, απώλεσαν τους συγγενείς, έχασαν περιουσίαν ολόκληρον και παντελώς εξηντλημένοι ουδεμία άλλην τιμήν ή ιδιοκτησίαν φυλάττουσιν, ειμί το να ονομάζονται Έ λ λ η ν ε ς τ ο υ Α γ ώ ν ο ς (…)

Αφού ξεκαθαρίζει πως «είναι μακράν από ημάς και από τη καρδίαν εκάστου Έλληνος του Αγώνος το πνεύμα της ξενηλασίας» συνεχίζει: «Οι Έλληνες λοιπόν του Αγώνος, ιδού οι άνθρωποι, προς τους οποίους ανήκει να διανεμηθή κατ’ ίση μερίδα η εθνική γη. Οι Έλληνες επολέμησαν δια μόνο σκοπόν του να λείψη η απορρόφησις της γης εκ μέρους ολίγων και η υποχρεωτική δουλεία των πολλών εις τους ολίγους».

 

Φαίνεται ότι το πρόβλημα «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων» ότι δεν είχε μόνο πολιτικό, αλλά και κοινωνικό περιεχόμενο. Ο τόπος έπειτα από τόσες θυσίες κι αγώνες, έπεσε κάτω από δύο τυρρανίες των Βαυαρών και των «νεήλυδων», που οι περισσότεροι ήταν Φαναριώτες. Αυτοί κατείχαν τις θέσεις κλειδιά – υπουργοί, δικαστές, νομάρχες, διευθυντές και τμηματάρχες των υπηρεσιών. Λιγοστοί ντόπιοι κατάφερναν να πάρουν κάποιο σημαντικό πόστο. Χρόνια μόχθησαν να στρώσουν το τραπέζι και τώρα έβλεπαν να κάθονται ολόγυρα σε αυτό για να απολαύσουν εκείνοι που πουθενά δεν είχαν φανεί όσο στάχτες, δάκρυα και αίμα ήταν το καθετί στον τόπο. Έλεγαν:

- Όσοι ήρθανε και πολέμησαν μαζί μας, αυτοί μάλιστα, πρέπει να έχουνε τα ίδια δικαιώματα με ‘μας, οι άλλοι όμως όχι.

Στη συζήτηση για το 3ο άρθρο του Συντάγματος που όριζε τις προϋποθέσεις για ν’ αναγνωριστεί κανείς Έλληνας πολίτης, διαβάστηκε μια καλογραμμένη και γεμάτη αγανάκτηση αναφορά με 2600 περίπου υπογραφές από όλα τα μέρη της Ελλάδας:

Εν Αθήναις τη 22 Δεκεμβρίου 1843

Σεβαστοί πληρεξούσιοι του Έθνους!

Μία από τις θανατηφόρους πληγάς της ξενοκρατίας, ήτις έφερεν εις τον ανώτατον βαθμόν αγανακτήσεως και απελπισίας τους Έλληνας, ήτον η εισαγωγή εις τα δημόσια υπουργήματα, πολιτικά τε και στρατιωτικά, των Βαυαρών και των από διάφορα μέρη ελθόντων ενταύθα μετά το 1827 ξένων.

Η ξενοκρατία είχε δίκαιον να συγκεντρώση περί ευατήν τους ανθρώπους τούτους, διότι τα συμφέροντά της συνεταυτίζοντο μετ’ αυτών, και δι’ αυτών και μόνο ηδύνατο να ενεργή τους καταχθονίους δια το Έθνος σκοπούς της, αλλά μετά την ένδοξον ημέραν της Γ’ Σεπτεμβρίου, καθ’ ην το Έθνος κατέστρεψεν την επάρατον ξενοκρατίαν, μετά την έκδοσιν και αυτού του περί παραπομπής των ξένων εκ της Ελληνικής υπηρεσίας Διατάγματος, τις ήλπιζεν, ότι ήθελον διατηρείσθαι μέχρι σήμερον εις τα δημοσίας θέσεις τα τυφλά όργανα του πεπτωκότος συστήματος, οι ξένοι των αγώνων και των θυσιών των Ελλήνων;

Το υπουργείον της Γ’ Σεπτεμβρίου κακώς εξήγησεν το ειρημένον Διάταγμα και την γενικήν επιθυμίαν του Έθνους, επεριωρίσθη εις την εκ της Ελληνικής υπηρεσίας απόλυσιν των Βαυαρών μόνον. Είναι πασίγνωστον, Σεβαστοί πληρεξούσιοι, και υμείς καλώς γνωρίζετε, ότι η δικαία αγανάκτισις και αποστροφή των Ελλήνων, δεν επεριωρίζετο εις μόνους της Γ’ Σεπτεμβρίου κατέχοντας ολίγας πολιτικάς και στρατιωτικάς θέσεις Βαυαρούς, αλλ’ επεκτείνετο πολλώ μάλλον κατ’ εκείνων, οίτινες ήλθον μετά τον ιερόν αγώνα και εσφετερίσθησαν τας δημοσίας θέσεις, παραγκωνίσαντες με τον ασυνειδητότερον τρόπον τους αγωνιστάς, τους υιούς και συγγενείς των αγωνιστών και των υπέρ πατρίδος πεσόντων ομογενών μας, μάρτυρας αξιοπίστους φέρομεν ολόκληρον το Έθνος, υμάς αυτούς κ. Πληρεξούσιοι του Έθνους, δια τας μέχρι αίματος καταδρομάς, τας συκοφαντίας και τας περιφρονήσεις όσας υπέστησαν οι Έλληνες, από τους περί ων πρόκειται ο λόγος νεήλυδας.

Δεν κινούμεθα από πνεύμα εκδικήσεως κατ’ αυτών, ως το απέδειξεν η παραδειγματική ανοχή των Ελλήνων κατά την λαοσώον ημέραν της Γ’ Σεπτεμβρίου, αλλά δεν υποφέρομεν να κατέχουν και μετ’ αυτήν τας δημοσίας θέσεις άνθρωποι ξένοι του αγώνος μας και να παραγκωνίζονται οι εκ της ελευθέρας και μη αγωνισταί, τα τέκνα και οι συγγενείς αυτών. Δεν υποφέρομεν να τρέφωνται τοιούτοι κηφήνες εις την κοινωνίαν μας από τους ιδρώτας μας, και οι άνθρωποι του τόπου, οι βαστάζοντες τα δημόσια βάρη, να λιμώττοσι μετά των οικογενειών των, δεν ανεχόμεθα τέλος πάντων μετά την εθνοσωτήριον μεταβολήν να κατέχουν τας δημοσίας θέσεις άνθρωποι οίτινες επί του ιερού αγώνος, μακράν της πατρίδος μας, εθεωρούσαν με όμμα αναλγησίας την καταστροφήν των πόλεών μας, των περιουσιών μας εν γένει, την αιχμαλωσία των αδελφών μας, τας σφαγάς των πατέρων, των συγγενών και λοιπών ομογενών μας. Ελθόντες δ’ ενταύθα μετά την αποκατάστασιν των ελληνικών πραγμάτων ήρπασαν τα πολυτιμότερα δικαιώματά μας, και έγιναν τα τυφλά όργανα του καταχθονίου συστήματος, το οποίον έφερε το Έθνος μας εις το χείλος της αβύσσου. Ρίψατε, ω Πληρεξούσιοι, τα βλέμματά σας εις τας Γραμματείας, τας άλλας της Πρωτευούσης και των επαρχιών αρχάς, και θέλετε ιδεί το πλείστον μέρος της υπαλληλίας συγκείμενον από τους ειρημένους νεήλυδας, εν ω πάμπολλοι υιοί και συγγενείς των αγωνιστών, εγνωσμένης ικανότητος, περιφέρονται εις τα αγυιάς των Αθηνών και των επαρχιών, περιμένοντες δικαιοσύνην και άρτον δι’ αυτούς και τα αναξιοπασχούσας οικογενείας των.

Η Εθνική Συνέλευσις δεν αμφιβάλλομεν ότι θέλει ψηφίσει τα δέοντα επί του σοβαρού τούτου αντικειμένου, αλλ’ εν τοσούτω και ως πολίται Έλληνες και ως αδικούμενοι, καθυποβάλλομεν ευσεβάστως υπ’ όψιν της την παρούσαν μας, και παρακαλούμεν να θεωρήση ως έχοντας τα αυτά με τους Έλληνας δικαιώματα όλους τους μέχρι του 1827 ελθόντας εις την Ελλάδα ξένους, να αποκλείη δι’ ωρισμένον διάστημα χρόνου τους μετά ταύτα, και τοιουτοτρόπως ας είναι βεβαία ότι θέλει δικαιώση τας προσδοκίας όλου του Έθνους, και εκπληρώσει επαξίως εν εκ των υψηλοτέρων καθηκόντων της, δια τα οποία επροκαλέσθη η συγκρότησίς της.

Οι Πολίται
Έπονται υπογραφαί δύο χιλιάδες εξακοσίαι περίπου.

 

Εισηγητής των «αυτοχθόνων» παρουσιάστηκε ο Ρήγας Παλαμήδης.

- Οι αποδίδοντες εις ημάς πνεύμα ξενηλασίας σφάλλουν, διότι εν τω μέσω ημών έχομεν τους κ.κ. Μεταξάν, Μαυροκορδάτον, Κωλέτην κτλ., τους οποίους άμα ήλθον εναγκαλήσθημεν ως αδελφούς μας και τους εδώσαμεν τα πρωτεία. Από του 1828 μέχρι του νυν οι ετερόχθονες κατέχουν τα θέσεις, ρίψατε έν βλέμμα εις τα υπουργεία, το Ελεγκτικόν Συνέδριον, τας Εισαγγελίας, τ’ ανώτερα δικαστήρια, τέλος ποίοι έκτοτε μέχρι τούδε υπήρξαν υπουργοί; Χθες και σήμερον ηκούσατε ότι ο μεν Τσαμαδός ένεκα της τοιαύτης καταστάσεως αυτοχειριάσθη, ο δε Μαυρομμάτης και Φωτήλας εκ Καλαβρύτων απέθανον στερούμενοι και του επιουσίου άρτου, και εις το τέρμα του βίου τους τοις εδόθη το δίπλωμα ως διαβατήριον δια την άλλην ζωήν. Αφού λοιπόν οι ετερόχθονες περιεθάλπησαν επί τοσούτον χρόνον, δεν δικαιούνται και οι αυτόχθονες ήδη ν’ απολαύσουν τουλάχιστον τα αυτά; Ας επιχειρήσωσι ιδιωτικά έργα, ας καλλεργήσωσι γαίας, ας μετέλθωσι εμπόριον και βιομηχανίας, εις τα Υπουργείαν όμως δεν τους δεχόμεθα. Τους τα εδώσαμεν τόσον καιρόν, φθάνει πλέον, ας τραβηχθούν δι’ ολίγα χρόνια να κανονίσωμεν ημείς μόνοι την υπηρεσίαν μας. Πρόκειται να ρίψωμεν βάλσαμον στας πληγάς μας και όχι τρεμεντίνα.

Βαρύ πυροβολικό των ετεροχθόνων αποδείχθηκε ο Κωλέττης. Ήταν ο πρώτος του κοινοβουλευτικός λόγος και θεωρήθηκε από πολλούς ρητορικό αριστούργημα και με αυτόν έβαλε τα θεμέλια της Μεγάλης Ιδέας, που αντί για παρόρμηση προς τα εμπρός τελικά κατάντησε τροχοπέδη στην πορεία του Έθνους, που θα κάθεται πλέον με σταυρωμένα τα χέρια περιμένοντας να κληρονομήσει τη βυζαντινή αυτοκρατορία και έπειτα να βρει λύση για τα προβλήματά του, που θα το βοηθούσαν να ξεφύγει από την καθυστέρηση, τη μιζέρια, το σχολαστικισμό και την αγραμματοσύνη.

Από τις πιο χαρακτηριστικές και γραφικές ομιλίες ήταν από τη μία του Άγγλου στρατηγού Τσωρτς που είχε εκλεγεί πληρεξούσιος του Ζυγού Αιτωλοακαρνανίας και του Σέρβου στρατηγού Χατζηχρήστου και από την άλλη του Γρίβα και του Μακρυγιάννη.

Πρόεδρος Μαυροκορδάτος: Ο κ. Τσωρτς έχει τον λόγον.
Σηκώνεται ο Τσωρτς, κοιτάζει προς την μεριά που κάθονταν οι «αυτόχθονες» στρατηγοί Γρίβας και Κριεζιώτης και λέει μονάχα μια λέξη:

«Γκαϊντούρια!...»

Ο Χατζηχρήστος με τα λιγοστά ελληνικά του, γύρευε να μιλήσει, χλωμιάζει, μπερδεύεται και στο τέλος καταφέρνει να πει:

«Που είναι εμένα εκείνο Παπάζογλου, που είναι εμένα εκείνο Χατζηζορμπά, που είναι εμένα εκείνο…»

Μα καθώς μνημονεύει τους συμπολεμιστές του που σκοτώθηκαν, πνίγεται από συγκίνηση, τον πιάνουν τα κλάματα και σωπαίνει. Δάκρυα αυλακώνουν και τα μάγουλα πολλών αγωνιστών που τον ακούνε.

Ο Θ. Γρίβας είπε:

«Στο Εικοσιένα, όταν ερχόνταν κάποιος από τα ξένα, τον νομίζαμε θεό. Έπειτα φεύγανε και μας παράταγαν. Και τώρα έρχουνται και γυρεύουν δικαιώματα. Ε, αυτό ούτε ο θεός το θέλει ούτε ο διάβολος.»

Ο Μακρυγιάννης στις συγκεκριμένες συνεδρίασεις είχε πει πολλά και διάσημα (βλ. Γεράσιμο Κακλαμάνη, Ραφαηλίδη κλπ), ο Δ.Φωτιάδης επιλέγει το ακόλουθο απόσπασμα:
«Σέβουμαι τους αγωνιστές και όσους πάθανε. Κανένας δεν αντιβγαίνει σ’ αυτούς. Αυτό που μου κακοφαίνεται είναι που όμοια προσκαλάμε και κείνους που νήστεψαν και κείνους που δε νήστεψαν. Λέω λοιπόν τα υπουργήματα να μείνουν κάμποσο καιρό και για μας, όπου φορέσαμε το σαμάρι.»

Τελικά οι αυτόχθονες κέρδισαν το παιχνίδι. Στις 20 Ιανουαρίου 1844 η Συνέλευση έβγαλε ψήφισμα που όριζε:

1. Για να μπορεί κάποιος να πάρει κρατικό αξίωμα έπρεπε είτε να κατάγεται από τις επαρχίες που συγκροτήθηκε το κράτος, είτε ναρθε ως το 1827 και να αγωνίστηκε, είτε αν έφτασε έπειτα από το 1827 έως το 1829, να πήρε μέρος σε μάχες στην ξηρά ή την θάλασσα.

2. Το ίδιο δικαίωμα είχανε και οι κάτοικοι απ΄ τους τόπους που σήκωσαν τα άρματα κατά των Τούρκων και δε λευτερώθηκαν, φτάνει να μετανάστευσαν οικογενειακά στην Ελλάδα ως το 1837.

3. Όσοι «νεήλυδες» δεν πέφτανε σε αυτές της κατηγορίες, ακόμα και αν ήταν διορισμένοι, η κυβέρνηση όφειλε να τους απολύσει.

Ανάμεσα σε αυτούς που απολύθηκαν ήταν και ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Το ψήφισμα αυτό όμως κράτησε μόνο δύο χρόνια, και όταν καταργήθηκε επανήλθαν στις θέσεις τους όσοι λογιώτατοι είχαν προσωρινά απολυθεί.

Κλείνουμε με τις αντικρουόμενες κρίσεις δύο παλαιότερων ιστορικών για τα γεγονότα. Ο Κυριακίδης υποστηρίζει: «Μεγάλη μερίς των πληρεξουσίων, επιλανθανομένη του τε παρελθόντος και του μέλλοντος του Έθνους, τυφλώττουσα δε προς τα μεγάλα συμφέροντα αυτού, και αγόμενη εκ μικρών του παραχρήμα σκέψεων και ιδιοτελείας επιβλαβεστάτης, ίνα επιτύχη την από των κοινών απομάκρυνσιν ανδρών τινών θεωρουμένων ως αυλικών, προελθόντων δε εκ των εν Ευρώπη ελληνικών παροικιών ή εκ των χωρών του υποδούλου ελληνισμού, προς παύσιν αυτών από των αξιωμάτων και πάσης δημοσίας θέσεως εσκέφθη να περιορίση την πολιτογράφισιν, να διαιρέσει το Έθνος εις ιθαγενείς και μη τοιούτους, εις αυτόχθονας και ετερόχθονας»

 

Ο Καρολίδης αντίθετα λέει: «Κύρια αιτία ην η μεγάλη δυσφορία ην ησθάνοντο οι εγχώριοι οικήτορες των συνιστωσών το Ελληνικό κράτος χωρών, οι επιζώντες εκ της γενεάς των αγωνιστών ή οι των οιχομένων παίδες, βλέποντες τους μετά το τέλος του αγώνος ακινδύνως εν πάση ειρήνη κα ασφαλεία εκ πάσης γωνίας της Ανατολής και της Ευρώπης σπεύσαντες εις το ελεύθερον κράτος και μάλιστα εις την πρωτεύουσαν και δια της φαινομένης ή και πραγματικής υπερτέρας εξωτερικής παιδεύσεως καταλαβόντες και καταλαμβάνοντας διηνεκώς τα πλείστα των δημοσίων υπουργημάτων και φερομένους προς τους αγωνιστάς και προς αγωνιστών παίδας μετά της υπεροψίας και της αγερωχίας, ήτις είναι λίαν συνήθης τη γραφειοκρατική υπαλληλία του Ελληνικού Βασιλείου».

Ο Δ. Φωτιάδης που παίρνει τη θέση των «αυτοχθόνων» υποστηρίζει ότι τα πράγματα δεν φαίνονται όπως είναι με την πρώτη ματιά και για να στηρίξει τη θέση του φέρνει επιπλέον τη μαρτυρία του τίμιου Φραντσέζου όπως τον αποκαλεί Faudot από΄το βιβλίο του “La verite sur les affaires de la Grece” που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1844.

«Μόλις ένας ξένος φθάσει στην Ελλάδα αμέσως περιτριγυρίζεται από τους φίλους και τα δημιουργήματα του Μαυροκορδάτου και του Κωλέττη. Αν μάλιστα τυχαίνει να είναι άνθρωπος κάποιας σημασίας, τον περιποιούνται προσωπικά οι ίδιοι, που κάθε άλλο παρά περιφρονούν τέτοια μέσα για να ξεγελάσουν τ’ άλλα έθνη.

Οι ταξιδιώτες, αιχμαλωτισμένοι από τέτοιες επιρροές, αντί να παρατηρήσουν πιο ευσυνείδητα τα όσα γίνονται σε αυτόν τον τόπο, βρίσκουν πολύ πιο άνετο να δώσουν μια εικόνα της κατάστασης ζωγραφίζοντάς την με τα πινέλα και τα χρώματα που τους προμηθεύουν. Η προσπάθειά τους έτσι είναι πιο άκοπη.

Η Ελλάδα αφού ελευθερώθηκε από τα δεσμά του οθωμανικού ντιβανίου έπεσε στα χέρια τριών άλλων ντιβανίων. Καθένα από αυτά έχει το κόμμα του. Αλλοτε βρίσκεται στην αρχή το αγγλικό κόμμα, άλλοτε το ρούσικο και άλλοτε το γαλλικό. Όσο για το εθνικό κόμμα εκείνο των αληθινών πατριωτών, πάντα καταπνίγεται από τα τρία πρώτα που είναι συγκροτημένα σχεδόν αποκλειστικά από ετερόχθονες, δηλαδή ανθρώπους που είναι γεννημένοι σε μέρη που μείνανε κάτω από τον τούρκικο ζυγό είτε στα Ιόνια νησιά.

Αυτοί οι ξενοφερμένοι Έλληνες στηρίζουν όλο το πολιτικό τους μέλλον στην ταπείνωση και την καταδυνάστευση των αυτοχθόνων, δηλαδή των ντόπιων Ελλήνων. Όχι μονάχα τους περιφρονούν, παρά και τους καταδιώκουν κάθε φορά που τους παρουσιάζεται η ευκαιρία να το κάνουν ατιμώρητα. Κι όμως έπρεπε να τους μεταχειρίζονται σαν ευεργέτες τους και σαν αδέρφια τους, γιατί αυτοί είναι εκείνοι που έζησαν όλες τις δοκιμασίες του πολέμου κι αγωνίστηκαν για την ελευθερία της Ελλάδας. Οι ετερόχθονες φέρνονται στους αυτόχθονες σχεδόν όπως φέρνονταν άλλοτε οι Τούρκοι στους Έλληνες.

Αν και οι ετερόχθονες βρίσκονται ανάμεσά τους χωρισμένοι, ανάλογα με τα ξενικά συμφέροντα που αντιπροσωπεύουν, παρουσιάζουν πάντα κοινό μέτωπο ενάντια στους ντόπιους. Υπάρχουν βέβαια στις τάξεις τους μερικοί τίμιοι άνθρωποι που λογαριάζουν τους αυτόχθονες για αδέρφια τους, στέκονται όμως μια μικρή μειονότητα με αδύναμα μέσα.

Και δεν είναι μονάχα οι τρεις μεγάλες Δυνάμεις που καυγαδίζουν για την επιρροή τους στην Ελλάδα. Αυτό το δυστυχισμένο έθνος έχει το δικαίωμα το ίδιο να παραπονεθεί και για τον καταπιεστικό τρόπο που του φέρνονται οι φιλέλληνες. Όλες τους οι προσπάθειες, δεκαπέντε τώρα χρόνια, έχουν σκοπό πώς να κρατήσουν στην εξουσία τους προστατευόμενούς τους, τους ετερόχθονες δηλαδή, καθώς συνδέονταν μαζί τους με επιπόλαιες γνωριμίες στο εξωτερικό. Πολλοί απ’ αυτούς, μόλις πάτησαν το ποδάρι τους στην Ελλάδα, γίνηκαν υπουργοί. Και ποιων, αν αγαπάτε, υπουργείων; Της Δικαιοσύνης, των Οικονομικών, των Εσωτερικών, πόστα ταιριαστά… γι’ ανθρώπους που δεν είχαν την παραμικρή ιδέα για τον τόπο που τους ανάθεσαν να κυβερνήσουν τις υποθέσεις του! Κι όμως τούτοι οι φιλέλληνες νόμιζαν, ενεργώντας με τέτοιο τρόπο, πως βοήθαγαν στην ευτυχία της Ελλάδας!»

Πηγή: Τα παραπάνω αποσπάσματα είναι από το βιβλίο του Δ. Φωτιάδη, «Όθωνας, η μοναρχία», εκδ. 8η, Δωρικός, Αθήνα, 1978.